de invloed van de buurt - Maatschappijwetenschappen - Universiteit ...

Politieke voorkeur en kerkbezoek 25
aanleiding van verkiezingen in Stockholm in 1932 constateerde hij dat in
districten waar slechts een gering deel van de bewoners tot de arbeiders
behoort, het percentage stemmen op de socialistische partij lager is dan het
percentage arbeiders. Maar in districten met relatief veel arbeiders is het
percentage stemmen op de socialistische partij juist hoger dan het percentage
arbeiders. Dat betekent dat als het percentage arbeiders toeneemt, dat dan het
percentage stemmen op de socialistische partij onevenredig toeneemt. Dat
spoort met het idee dat mensen worden meegesleept door de omgeving, en
op de arbeiderspartij gaan stemmen als vele anderen in hun buurt dat ook
doen.
Maar niet alleen op het terrein van de politieke voorkeur zijn interessante
compositionele effecten opgespoord, ook op het terrein van kerkbezoek is
dat het geval. Zo toonden Knippenberg & De Vos (1989) aan dat bij
protestanten het kerkbezoek positief wordt beïnvloed door de relatieve
omvang van de groep geloofsgenoten in de gemeente waarin ze wonen.
Maar aandacht voor compositionele effecten wordt ook aangetroffen op
andere onderzoeksterreinen, uiteenlopend van schizofrenie (Giggs, 1973) tot
gendervraagstukken (Banaszak & Leighley, 1991) tot misdaad (Grogger &
Wheaterford, 1995).
In dit artikel worden compositionele effecten op de terreinen van politieke
voorkeur en kerkbezoek nader bestudeerd. Bij politieke voorkeur betreft het
een literatuuronderzoek, bij kerkbezoek eigen onderzoek. Dat deze twee
onderwerpen worden bespoken heeft een tweeledig doel. Enerzijds wordt
daarmee een beeld gegeven van twee belangrijke terreinen van onderzoek
naar compositionele effecten. Anderzijds worden aan de hand van deze
onderwerpen enkele problemen bij het onderzoek naar dergelijke effecten
toegelicht, en worden de tekortkomingen verduidelijkt waaraan veel
onderzoek naar deze effecten onderhevig is. Daarbij wordt ook getracht aan
te geven op welke wijze die problemen kunnen worden opgelost.
Alvorens daarmee te beginnen wordt eerst iets verteld over de manier
waarop de effecten kunnen worden gemeten.
2 Hoe worden compositionele effecten gemeten
Onderzoek naar compositionele effecten wordt vrijwel altijd uitgevoerd met
behulp van cross-sectionele analyse. Dat betekent dat gegevens die op één
moment zijn gemeten met elkaar in verband worden gebracht. Op basis van
de daarbij aangetroffen samenhangen worden conclusies ten aanzien van de
effecten getrokken.
Maar hoe vindt dergelijk onderzoek dan precies plaats? Om dat aan te
duiden wordt aangesloten bij een al eerder geïntroduceerde voorbeeld. Stel
dat we willen verklaren waarom mensen op een socialistische partij stemmen.
Natuurlijk spelen daarbij kenmerken van de mensen zelf een rol,