de invloed van de buurt - Maatschappijwetenschappen - Universiteit ...

48 Jack Dekker en Jaap Peen
hadden meer vertrouwen in elkaar gekregen, en voelden zich meer bij de buurt
betrokken. En er was ook minder angst en depressie onder de mensen. De
vergrote gemeenschapszin (volgend op de verbetering van de fysieke
woonomstandigheden van de wijk) zette aan tot een versterking van het
sociale netwerk, waardoor het succes verklaard werd.
In Oslo is onlangs ook een dergelijke longitudinale studie afgerond (Dalgard
en Tams, 1997). Daar ging het ook om wijken met ongeveer dezelfde sociaal
economische situatie als in de studie van Halpern. In vijf wijken was in 1986
een crosssectionele studie gedaan naar de relatie tussen woonomstandigheden
en psychiatrische stoornissen. In deze vijf wijken was een hoge correlatie
gevonden tussen de onbevredigende sociale omstandigheden met weinig
sociale steun en een slechte geestelijke gezondheid. Na 10 jaar werd hetzelfde
onderzoek herhaald bij (deels dezelfde) personen die nog in de wijk woonden.
Uit deze interviews bleek er een duidelijke relatie tussen de verbeterde
omstandigheden in de wijk en het psychisch functioneert. Niet alleen de buurt
verbeterde, maar ook de gezondheid van haar inwoners. De onderzoekers
concluderen dan ook dat hun bevindingen de 'environment stress' theorie
ondersteunen, dat wil zeggen dat de kwaliteit van de woonomgeving een
duidelijke invloed heeft op de geestelijke gezondheid van haar bewoners.
De drift of selectie-theorie is door deze twee onderzoeken natuurlijk niet
ontkracht. Deze theorie zal zeker in de toekomst van belang blijven om de verschillen
tussen stadsbuurten onderling en tussen stad/platteland te begrijpen.
Waarschijnlijk moet men zowel de drift- als stresstheorie ook als elkaar
aanvullend zien en complementair gebruiken. In welke mate deze theorieën
elkaar aanvullen, dat zal met name met longitudinaal onderzoek bepaald
moeten worden waarbij intensief gebruik gemaakt dient te worden van casusregisters.
Tegelijkertijd dienen in deze longitudinale studies de theoretisch
relevant geachte omgevingskenmerken van de woonomgeving a-priori
vastgesteld te worden. Want in bijna alle ecologische onderzoeken totnogtoe
wordt a posteriori gebruik gemaakt van de omgevingskenmerken zoals die
door de diverse overheidsinstanties worden vastgelegd. Onze kennis van de
relatie tussen fysieke, psychologische en sociale woonomgevingsfactoren en
geestelijke gezondheid is dan ook niet groot te noemen en reikt niet veel
verder dan de hier beschreven bevindingen.
Aan het einde van dit artikel lijkt het gepast om terug te keren tot de anekdote
van de inleiding. Hoewel enige bescheidenheid ten aanzien van de huidige
kennis over de relatie tussen woonomgeving en geestelijke (on)gezondheid op
zijn plaats is, kan de (Amsterdamse) GGZ wel een les leren uit de beschreven
theorieën en onderzoeksbevindingen totnogtoe. Naast een doelmatige,
efficiënte en verantwoorde GGZ dient men ook de nodige aandacht te