de invloed van de buurt - Maatschappijwetenschappen - Universiteit ...

54 Peter Gramberg
De invloed van buurt en regio op schoolloopbanen
Amsterdam en Enschede vergeleken
Peter Gramberg
1 Inleiding
Ondanks alle pogingen om het onderwijs zo breed mogelijk toegankelijk te
maken, komt uit onderzoek keer op keer naar voren dat schoolloopbanen van
jongeren nog steeds zeer beïnvloed worden door het ouderlijk milieu. Deze
invloed is in de loop der jaren overigens wel verminderd en de kansen op
sociale mobiliteit zijn vergroot (Jungbluth, 1985; Tesser, 1986; Dronkers, 1992;
Dronkers & De Graaf, 1995). Veel onderzoek naar schoolkeuzen, schoolprestaties
en schoolloopbanen richt zich daarom op de invloed van het ouderlijk
milieu. De invloed van de ruimtelijke omgeving (de buurt, de stad, de regio)
blijft meestal onderbelicht, hoewel er uitzonderingen zijn (Eirmbter, 1977;
Berdowski, 1995; SCP, 1996; Veenman, 1996; Tesser, 1981; Bun & Spruit,
1982 en Meester & De Leeuw, 1984). Toch kan van de ruimtelijke omgeving
een zelfstandige invloed worden verwacht, al zal de invloed van het ouderlijk
milieu altijd dominant zijn. Het verband tussen enerzijds gezinsspecifieke
factoren als opleiding, sociaal-economische positie en etniciteit en anderzijds
de schoolloopbanen kan als een soort basisverband gezien worden, waar hier
niet verder op zal worden ingegaan. Het is dan ook de - extra - ruimtelijke invloed
die in dit artikel centraal staat.
Het artikel is als volgt opgebouwd: allereerst zal in theoretische zin worden
nagegaan wat de invloed van de regio en de buurt op schoolloopbanen zou
kunnen zijn. Vervolgens zullen op basis van de theorie enkele hypothesen en
veronderstellingen geformuleerd worden. Door middel van een onderzoek in de
gemeenten Amsterdam en Enschede is getracht deze veronderstellingen te
toetsen. In deze twee steden zijn ruim 300 jongeren tussen de 14 en 18 jaar oud
ondervraagd over (de voortgang van) hun schoolloopbaan en over de schoolkeuzen
die zij hebben gemaakt. Ook met docenten van verschillende middelbare
scholen is een interview gehouden. Doel van de enquête en de interviews
was een antwoord te vinden op de volgende twee vragen:
1 In hoeverre worden verschillen in schoolloopbanen tussen Enschede en
Amsterdam verklaard door een regionaal effect?
2 In hoeverre worden verschillen in schoolloopbanen tussen buurten in
Enschede en Amsterdam verklaard door een buurteffect?
Na de bespreking van de onderzoeksmethoden zal met behulp van de resultaten
van het onderzoek worden bekeken in hoeverre kenmerken op regionaal en
buurtniveau doorwerken in de schoolloopbanen van jongeren. Bedacht moet
worden dat het onderzoek vrij kleinschalig is opgezet, waarbij de gegevens