de invloed van de buurt - Maatschappijwetenschappen - Universiteit ...

42 Jack Dekker en Jaap Peen
worden namelijk niet alleen door de zorgbehoefte- en/of zorgvraag bepaald,
maar ook door het aanbod van de voorzieningen (zie verder ´Yarvis law´).
Er is weinig systematisch onderzoek in het buitenland verricht naar
'urban/rural differences in admission rates'. De onderzoeken totnogtoe tonen
veelal hogere opnameratio´s in de grote steden aan. Deze bevindingen zijn dus
in overeenstemming met de eerder genoemde epidemiologische studies die
een vaak hogere morbiditeit onder de stadsbevolking aangeven. Bij de
benoeming van de verschillen in opnameratio's tussen platteland en grote stad
kan 'Yarvis law' (Joseph and Philips, 1984) niet onvermeld blijven. Volgens
deze wet vertonen opnameratio's, berekend op basis van de opnamen/inschrijvingen
bij een bepaalde voorziening, een negatief verband met de afstand
tot die voorziening. Gezien de geringere dichtheid aan voorzieningen en de
daarmee gepaard gaande grotere gemiddelde afstand tot de voorziening, zou
daarmee het lagere gebruik in plattelandsgebieden deels kunnen worden
verklaard. In Nieuw Zeeland (Hall, 1988), Tasmanie (Davey and Giles, 1979)
en Canada (Dear, 1978) werd dit afstandseffect met betrekking tot het gebruik
van psychiatrische voorzieningen aangetoond. In Australië speelde de afstand
tot de voorziening pas een rol wanneer deze erg groot was (Stampfer e.a.,
1984). In andere studies was het verband slechts zwak (Dear, 1976). De sterkte
van dit 'distance decay-effect' zou beïnvloedt worden door verwijspatronen
(Joseph, 1979). Hulpverleners in de eerste lijn zouden minder snel doorverwijzen
naar een instelling naarmate deze verder weg gelegen is. Een
tweede factor die de sterkte van het afstandseffect beïnvloedt zou de diagnose
zijn (Joseph and Boeckh, 1981). Het effect zou sterker zijn voor de minder
ernstige stoornissen en minder sterk voor ernstige stoornissen zoals
schizofrenie.
In Nederland blijken dezelfde verschillen tussen platteland en grote steden te
bestaan. In een van de weinige epidemiologische onderzoeken naar psychiatrische
stoornissen onder de bevolking bleek enkele jaren geleden in de regio
Nijmegen (Hodiamont e.a., 1992) de prevalentie van psychiatrische stoornissen
onder de bevolking van de stad drie keer zo hoog als in de omringende
plattelandsgemeenten. Ook in het meest recente bevolkingsonderzoek (Bijl
e.a., 1997) kwamen psychiatrische stoornissen in grote steden ongeveer 50
procent meer voor dan op het platte land.
De onderzoeken naar psychiatrische opnamen zijn talrijker en geven dezelfde
verschillen te zien. Uit analyse van alle eerste psychiatrische opnamen in 1970
in Nederland bleek, dat de grote steden per 1000 inwoners bijna twee keer zo
veel psychiatrische opnamen hebben dan de minder geürbaniseerde gemeenten
(Van Weerden-Dijkstra en Giel 1975a en b; Giel e.a. 1975). Met name
patiënten met diagnose (ICD-9) schizofrenie, affectieve psychose, overige
psychose (code 297 t/m 299) en verslaving bleken meer opgenomen te worden
in de grote steden. Een tiental jaar later is de relatie tussen stedelijkheid en