de invloed van de buurt - Maatschappijwetenschappen - Universiteit ...

58 Peter Gramberg
geïnteresseerd in schoolprestaties en vragen regelmatig naar de vorderingen en
wat “je later wil doen”.
Ten derde zou territoriale stigmatisering van invloed kunnen zijn (Wacquant,
1993). Idealiter leidt het onderwijs, en dan met name het middelbaar onderwijs,
juist tot menging van verschillende groepen (De Jong, 1989). Jongeren uit
verschillende buurten en van ongelijke komaf kunnen elkaar op een middelbare
school ontmoeten. Dit kan daarom tot een uitwisseling van kennis en contacten
leiden. Niet elke buurt heeft een middelbare school binnen zijn grenzen en
bovendien niet van elk type, zodat veel jongeren buiten hun eigen buurt naar
school gaan. De jongeren uit achterstandsbuurten die naar scholen buiten hun
eigen buurt gaan zouden met stigmatisering geconfronteerd kunnen worden. Ze
nemen dan op die scholen een marginale positie in. Leraren schatten hun
prestaties bij voorbaat lager in, omdat deze jongeren uit een achterstandswijk
komen. Rosenthal en Jacobson (1968) wijzen op het “Pygmalion-effect”:
leerkrachten hebben een bepaalde verwachting van jongeren en stellen zich
tegenover de jongeren zo op dat hun verwachting ook wordt waargemaakt.
Leraren zouden aan jongeren uit probleembuurten lagere adviezen geven en
niet bij beroeps- en studiekeuze motiveren. Het beeld dat anderen van de buurt
hebben wordt daarmee zonder meer op het individu geprojecteerd.
4 Het onderzoek in Enschede en Amsterdam: hypothesen
In Enschede en Amsterdam is door mij een onderzoek gehouden om de invloed
van de buurt en de regio op schoolloopbanen op het spoor te komen. De
verwachting daarbij is dat in Enschede, met zijn relatief industriële karakter en
perifere ligging, schoolloopbanen anders verlopen dan in het postindustriële en
in de Randstad gelegen Amsterdam. Binnen Amsterdam en Enschede zijn
verschillende buurten geselecteerd om zo ook de invloed van de buurt op de
schoolloopbanen na te gaan. Wat betreft de zelfstandige invloed van de buurt is
het niet de verwachting dat deze in Nederland, en zeker niet in middelgrote
steden als Enschede, heel sterk zal zijn. Verschillen tussen buurten zijn nu ook
weer niet zo groot in Nederland. Bovendien is het schaalniveau van de buurt
klein, waardoor mensen makkelijk naar andere buurten kunnen gaan om
gebruik te maken van voorzieningen als scholen. Ook is het (stedelijk) beleid
sterk gericht op spreiding van voorzieningen en op het bevorderen van participatie
van mensen die zich in een achterstandspositie bevinden.
Wat betreft de regio zijn er wellicht meer invloeden te verwachten. Hierbij kan
vooral gedacht worden aan de beschikbare werkgelegenheid en aan de
noodzaak om een hooggeschoolde bevolking te hebben. Ook zal de regionale
cultuur (“doorleren of niet”) van invloed zijn op de waarde die aan onderwijs
wordt gehecht. De verwachting is daarbij dat in de “moderne” Randstad meer
waarde wordt gehecht aan onderwijs dan in “traditionele” regio's, waar men
eerder de arbeidsmarkt opgaat. De volgende hypothesen zijn geformuleerd: