de invloed van de buurt - Maatschappijwetenschappen - Universiteit ...

De invloed van buurt en regio op schoolloopbanen 55
voor het grootste deel door middel van interviews, (telefonische) gesprekken,
huisbezoeken en participerende observatie zijn verkregen. De verkregen aantallen
gegevens zijn daarom te klein om er uitgebreide statistische analyses op
los te laten. Er zullen alleen eenvoudige kruistabellen worden gegeven, aangevuld
met enkele citaten. In paragraaf vijf wordt nader op de dataverzameling
teruggekomen.
2 De mogelijke invloed van de regio: theorie
De Leidse socioloog Van Heek meende dat “regionale verschillen in de totale
deelneming aan het v.h.m.o. op bevredigende wijze grotendeels verklaard
kunnen worden uit regionale verschillen in de samenstelling van de bevolking
naar beroepsgroepen” (Van Heek, 1968). Er zou dus geen sprake zijn van een
zelfstandige regionale invloed. Toch is het mogelijk dat de regio op een zelfstandige
manier de onderwijsmogelijkheden van jongeren beïnvloedt. Dit kan
op een drietal manieren: ten eerste door de kenmerken van de regionale
arbeidsmarkt (het aantal en soort banen dat aanwezig is), ten tweede door het
type en de kwaliteit van het onderwijs dat aangeboden wordt en ten derde door
het sociale (of culturele) klimaat dat in een regio heerst. De veronderstelling is
dat deze kenmerken voor een deel met elkaar samenhangen, omdat de structuur
van de arbeidsmarkt een bepaald type scholen genereert en er door de
bevolking ook een bepaalde waarde aan onderwijs wordt gehecht. Het aangeboden
onderwijs sluit aan op het karakter van de regionale arbeidsmarkt. Dit
“uitstroomprofiel” is vooral van belang voor de jongeren die de school verlaten.
Het aanbod van werkgelegenheid zal waarschijnlijk niet zo bewust meespelen
in het keuzegedrag van twaalfjarigen (en dat van de ouders), maar kan wel van
betekenis zijn voor het soort scholen dat aanwezig is en waaruit men dus de
keuze heeft. Scholen die er niet zijn, kun je ook niet kiezen. Het aanbod kan
dus de vraag stimuleren of in elk geval beïnvloeden. Waar het ontbreekt aan
werkgelegenheid voor hoger opgeleiden, ontbreekt namelijk ook vaak de
bijbehorende onderwijsinfrastructuur (minder havo/vwo scholen bijvoorbeeld).
Er hoeven daarom ook minder havo/vwo adviezen op de basisschool te worden
gegeven om de scholen te “vullen” (Jungbluth, 1996). Ook is de sociaaleconomische
positie van de regio van belang: in florerende regio's is de
onderwijsdeelname hoger en gaan leerlingen naar hogere typen vervolgonderwijs,
omdat het belangrijk is een zo hoog mogelijke opleiding te hebben
(Bun & Spruit, 1982). In deze regio’s is ook het meest sprake van diplomainflatie
en verdringing op de arbeidsmarkt.
Wanneer jongeren de middelbare school hebben afgerond, zullen zij geconfronteerd
worden met de mogelijkheden in hun regio, zowel op het gebied van
vervolgonderwijs als van arbeid. Is een bepaald type onderwijs niet in de regio
voorhanden of zijn er geen passende banen, dan zijn er grofweg twee opties:
erin berusten (door een baan of opleiding onder het niveau te accepteren) of