Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen - Taalunieversum

3.2 Handreikingen vmbo
Voor de exameneenheden die met een schoolexamen afgesloten worden (twee derde deel van het
examenprogramma) zijn alleen de globaal geformuleerde eindtermen vastgesteld. De scholen hebben
daardoor ruimte voor het maken van eigen inhoudelijke keuzes voor de concretisering van die eindtermen,
maar zijn niet verplicht van die geboden ruimte gebruik te maken. Voor scholen die de geboden
ruimte wel willen benutten, zijn voor elk vak door de SLO handreikingen gemaakt die niet voorschrijvend
zijn, maar bedoeld zijn om docenten ideeën aan te reiken.
In deze handreikingen voor het schoolexamen fictie wordt verteld dat het samenstellen van een fictiedossier
niet meer verplicht is, maar dat het fictiedossier wel een goede manier is om leerlingen met
behulp van een aantal vragen of aanwijzingen voor een verslag zelfstandig en gestructureerd aandacht
te laten besteden aan de verschillende onderdelen van de exameneenheid ‘fictie’. Voor de verschillende
eindtermen zijn mogelijke examenopdrachten geformuleerd. Daar worden - naast vragen beantwoorden
voor het fictiedossier – de volgende mogelijkheden gegeven:
• een presentatie houden of een verslag schrijven over een fictiewerk;
• een fictiewerk met medeleerlingen bespreken in een mondelinge discussie
of een discussie via de mail;
• een boekomslag schrijven met een flaptekst;
• een recensie schrijven over een fictiewerk;
• een collage, kunstwerk of gedicht maken bij een fictiewerk.
Ook worden praktijkvoorbeelden genoemd die in gesprekken met docenten naar voren kwamen:
schriftelijke theorietoets, handelingsdelen zoals de Jonge Jury en thema-lezen, een poëzieverslag,
leesboeken met fictieopdrachten uit de methode en voortgangstoetsen.
3.3 Handreikingen schoolexamen tweede fase (havo/vwo)
In de handreikingen voor het schoolexamen tweede fase worden de drie subdomeinen van het domein
literatuur toegelicht. Hierin wordt veel geciteerd uit het oude examenprogramma, dat veel uitgebreider
was. Daarnaast geeft de SLO voorbeelden van verschillende mogelijkheden waarop literatuur getoetst
kan worden in het schoolexamen.
‘Literaire ontwikkeling’ wordt het belangrijkste subdomein genoemd: door een gevarieerd aanbod
van teksten te lezen, ontwikkelt de leerling zich literair in tweeërlei opzicht: hij ontwikkelt een persoonlijke
leessmaak, en hij ontwikkelt een visie op mens en maatschappij mede op grond van wat hij
leest. Om hiertoe aangezet te worden en ook blijk te geven van wat hij heeft bereikt, brengt de leerling
beargumen teerd verslag uit van zijn leeservaringen met een aantal door hem geselecteerde literaire
werken. Hierbij geven de handreikingen een groot aantal suggesties voor beschrijving, verdieping en
evaluatie van de leeservaring. In de verdiepingsopdrachten moet variatie gebracht worden en een obligate
beschrijving van de inhoud bij ieder gelezen boek wordt demotiverend genoemd.
Ten slotte geeft de handreiking aan dat de leerling bij een aantal verdiepingsopdrachten achtergrondinformatie
zal moeten gebruiken. Daarbij kan het gaan om:
• bekende naslagwerken voor de Nederlandse literatuur;
• toegankelijke literaire tijdschriften;
• recensies in dag- en weekbladen;
• interviews met schrijvers;
• boekenprogramma’s op radio en tv;
• en de vele literaire sites op het internet.
De twee andere subdomeinen staan in dienst van het eerste subdomein. Het gaat dus volgens de SLO
niet om de kennis van de literaire begrippen en de literatuurgeschiedenis op zich, maar om het toepassen
van die kennis ten behoeve van de leeservaringen en de literaire ontwikkeling. Er wordt een
opsomming gegeven van enkele gangbare begrippen (bijvoorbeeld: thema, motief, metafoor, ironie,
Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen. Een stand van zaken 13