Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen - Taalunieversum

egrippenkader. Het primaire doel hiervan is om leerlingen in staat te stellen om hun leeservaring te
verwoorden en degelijk te beargumenteren. Voor leerlingen uit het tso en kso volstaat het dat ze vanuit
een tekstervarende benadering een aantal inhoudelijke en formele kenmerken van literatuur herkennen.
Ook wat betreft de leerinhouden – concreet: de terminologie en de vorm- en stijlkenmerken – wordt
een onderscheid gemaakt tussen enerzijds kso/tso en anderzijds aso. Wat het aso betreft wordt een
onderscheid gemaakt tussen aso basis / aso uitbreiding.
• kso/tso (basis):
a. tekstsoorten en (literaire) stromingen: ‘fictionele en niet-fictionele tekstsoorten’, ‘verhaal, gedicht en
toneeltekst’, ‘2 (literaire) stromingen’, ‘column’, ‘kortverhaal’, ‘(jeugd)roman’, ‘(jeugd)poëzie’,
‘(jeugd)toneeltekst’, ‘tv-drama’, ‘soap’, ‘strip’;
b. opbouw en stijl: ‘personages’, ‘spanning’, ‘thema’, ‘plot’, ‘tijd’, ‘ruimte’, ‘scène’, ‘ik- en hijverteller’.
• aso (basis):
a. tekstsoorten en (literaire) stromingen: alle leerinhouden binnen kso/tso (basis);
b. opbouw en stijl: alle leerinhouden binnen kso/tso (basis) + ‘beeldspraak’.
• aso (uitbreiding):
a. tekstsoorten en (literaire) stromingen: alle leerinhouden binnen aso (basis) + ‘scenario’, ‘sprookje,
mythe, sage, legende en dagboek’, ‘enkele romansoorten’, ‘enkele dichtvormen’, ‘enkele dramatische
vormen’;
b. opbouw en stijl: alle leerinhouden binnen aso (basis) + ‘protagonist’, ‘deus ex machina’, ‘bedrijf’,
‘strofebouw’.
Daarnaast wordt in het leerplan aangegeven dat het belangrijk is dat alle leerlingen reeds in de tweede
graad kennismaken met kanalen waar informatie verstrekt wordt over literatuur: o.a. de bibliotheek, de
mediatheek, het internet, literaire krantenkaternen, tijdschriften, radio- en televisieprogramma’s… In
de leerplannen van het VVKSO wordt pas in de derde graad expliciet aandacht besteed aan de kennismaking
met deze bemiddelende instanties.
In het leerplan Nederlands van het GO!, bestemd voor de tweede graad, treffen we, in tegenstelling tot
in het leerplan bestemd voor de eerste graad, wel een aantal heel concrete suggesties aan over hoe het
leerplan in praktijk vormgegeven kan worden. Zo worden mogelijke taken en oefeningen gesuggereerd
en wordt het belang om verschillende soorten literatuur aan te bieden (poëzie, theater, proza, hyperfictie…),
benadrukt. De verwerking ervan gebeurt via ‘het leesdossier’. Wat vorm en opzet betreft,
stemt het leesdossier quasi volledig overeen met ‘het leesportfolio’ van het VVKSO. Verder wordt
aandacht besteed aan de zogenaamde huislectuur. Volgens het leerplan dient men binnen aso- en ksorichtingen
minimaal vier literaire werken per leerjaar te lezen buiten de reguliere contactmomenten;
binnen tso-richtingen minimaal drie. Welke werken dat precies zijn wordt niet geëxpliciteerd. Wel
wordt een evenwicht tussen fictie en non-fictie aanbevolen. Op toetsing en evaluatie wordt in de leerplannen
niet dieper ingegaan.
Voor de tweede graad van het bso voorziet het GO! geen leerplan Nederlands. Dat betekent niet dat
in de tweede graad van het bso geen leerinhouden worden aangeboden die betrekking hebben op
Nederlands. Een aantal leerinhouden komen immers aan bod in het vak PAV, waarin expliciet aandacht
wordt besteed aan ‘functionele taalvaardigheid’. Hierbij is ook ruimte voor literatuur. Van de leerlingen
wordt in de tweede graad van het bso immers verwacht dat ze in staat zijn om op een degelijke manier
om te gaan met informatie in teksten. De tekstsoorten die hiervoor in aanmerking komen zijn heel
divers: van slogans tot instructies en van krantenberichten tot reclameboodschappen. Ook literaire
teksten komen in aanmerking (leerplan Project Algemene Vakken, 2004/261, p.23). Verder wordt aandacht
besteed aan het aanleren van een aantal leesstrategieën die ook waarde hebben voor het literaire
lezen: ‘voorspellend lezen’ (de leerling activeert zijn voorkennis om allerlei voorspellingen te doen over
een tekst), ‘oriënterend lezen’ (de lezer vraagt zich af waar de tekst over gaat en wat precies van hem/
haar verwacht wordt), ‘zoekend lezen’ (de lezer gaat heel concreet op zoek naar bepaalde aspecten in
de tekst), ‘globaal lezen’ (de lezer leest de tekst diagonaal om er bepaalde elementen uit te halen). In het
leerplan wordt niet ingegaan op toetsing en evaluatie.
Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen. Een stand van zaken 35