Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen - Taalunieversum

als De reis van Sint-Brandaen, Boon, Brusselmans… als Nederlandse werken en auteurs als Eline Vere,
Wolkers en Reve komen in de lijst met suggesties aan bod. Wat betreft de huislectuur dient men volgens
het leerplan binnen aso-richtingen minimaal vier literaire werken per leerjaar te lezen buiten
de reguliere contactmomenten; binnen kso- en tso-richtingen minimaal drie. Welke werken dat
precies zijn wordt niet geëxpliciteerd. Voor de verwerking en de bespreking ervan wordt ‘het leesdossier’
gesuggereerd. Op toetsing en evaluatie van literaire kennis en competenties wordt verder
niet dieper ingegaan.
Voor de derde graad van het bso (eerste en tweede leerjaar) voorziet het GO! geen leerplan Nederlands.
Dat betekent echter niet dat geen leerinhouden worden aangeboden die betrekking hebben op
Nederlands. Net zoals in de tweede graad van het bso komen immers ook in de derde graad een aantal
leerinhouden die verband houden met het vak Nederlands aan bod in het vak PAV. Hoewel de nadruk
met klem op ‘functionele taalvaardigheid’ ligt, is er ruimte voor literatuur, zij het in veel mindere mate
dan in de tweede graad (literaire teksten worden nog slechts occasioneel gelezen). Wel wordt nadrukkelijk
aandacht besteed aan het verder uitdiepen van de leesstrategieën (leerplan PAV, 2004/262, p. 17-20).
Voor het derde jaar van de derde graad heeft het GO! wel een leerplan Nederlands voorzien. In het derde
jaar staat de uitdieping van de vaardigheden die in de voorgaande jaren in de basisvorming werden verworven
centraal.
3.3.3 OVSG
3.3.3.1 Eerste graad
In het leerplan Nederlands van het OVSG, bestemd voor de eerste graad (A-stroom) van het secundair
onderwijs, wordt met betrekking tot literatuur vooral het stimuleren van het leesplezier van de leerlingen
benadrukt. Hiermee sluit het aan bij wat ook in de leerplannen Nederlands van het VVKSO en het
GO! als doelstelling naar voren wordt gebracht. Wat de concrete aanpak betreft, wordt geadviseerd
om het bestuderen van literatuur in de mate van het mogelijke te beperken en om integendeel met de
leerlingen te reflecteren over de vorm en de inhoud van literaire teksten. Dit vanuit de opvatting dat een
diepgaande tekststudie en –analyse vaak een negatieve invloed hebben op het leesplezier van leerlingen.
Daarnaast wordt ervoor gepleit om met literatuur te werken die aangepast is aan de leeftijd en de ontwikkelingsgraad
van de leerlingen (zie: leerplan Nederlands OVSG 1 e graad – A-stroom, p. 24). Hierbij
gaat het onder andere om jeugdboeken en adolescentenromans, maar ook om schema’s en tabellen,
ondertiteling bij visueel materiaal, studieteksten, zakelijke teksten, brieven/lezersbrieven, schriftelijke
oproepen of uitnodigingen, instructies en handleidingen, etc. In het leerplan wordt aangegeven dat de
leraar in principe zelf kan bepalen hoeveel boeken zijn leerlingen thuis verplicht moeten lezen. Wel
wordt geadviseerd om aan huislectuur niet steeds een klassieke boekbespreking te koppelen, maar
om gebruik te maken van de zogenaamde ‘lectuurfiches’ of om alternatieve opdrachten te bedenken
zoals “recensies uithangen in de schoolbibliotheek”, “van een boek een poppenspel maken” of “met een
groepje een stripverhaal maken van het gelezen boek”. Dergelijke opdrachten zijn immers uitdagend,
werken bijzonder motiverend en stimuleren de leeslust. Op toetsing en evaluatie van literaire kennis en
competenties wordt in het leerplan niet ingegaan.
Ook in het leerplan Nederlands van de OVSG, bestemd voor eerste graad van het secundair onderwijs
(B-stroom, i.c. leerjaar B en het beroepsvoorbereidend leerjaar), is de inzet met betrekking tot literatuur
vooral leesplezier aanwakkeren en bevorderen. Dat kan, volgens het leerplan, door (1) te werken met
teksten die leerlingen graag lezen en die aangepast zijn aan hun leesniveau en door (2) op geregelde tijdstippen
voor te lezen uit een roman (en bijvoorbeeld af te breken op momenten dat het écht spannend
wordt). Net zoals in de A-stroom dient ook in de B-stroom aandacht te zijn voor verschillende soorten
literatuur: van romans tot reclameteksten, van poëzie tot toneel, etc.
3.3.3.2 Tweede graad
In tegenstelling tot het VVKSO en het GO! biedt het OVSG voor de tweede graad van het secundair
onderwijs twee leerplannen Nederlands aan. Het eerste leerplan is heel specifiek bedoeld voor het aso;
het tweede leerplan voor het kso en het tso.
Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen. Een stand van zaken 37