Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen - Taalunieversum

50
2. Tendensen in het wetenschappelijk onderzoek naar het literatuuronderwijs in Nederland en
Vlaanderen van 2003 tot en met 2007
Tussen begin 2003 en eind 2007 is heel wat (wetenschappelijk) onderzoek gepubliceerd over het literatuuronderwijs
in Nederland en Vlaanderen. De topics die in de verschillende publicaties aan bod
komen, zijn divers: van onderzoek naar het leesgedrag van jongeren tot analyses van leeropbrengsten
en van theoretische reflecties over literatuurdidactiek tot praktische voorbeelden van mogelijke
implementaties. Ondanks de thematische en methodologische diversiteit, merken we toch een aantal
opvallende tendensen in het wetenschappelijk onderzoek van de afgelopen vijf jaar. Opmerkelijk alvast
is dat de laatste jaren in wetenschappelijk onderzoek steeds meer aandacht is voor de lezer. Wie is hij?
Welke positie neemt hij in ten aanzien van het literaire lezen? Wat verwacht hij van een roman? Hoe
reageert hij op en argumenteert hij over literatuur? Hoe ervaart hij het literaire lezen? Etc. Daarnaast
wordt in toenemende mate aandacht besteed aan de effecten van (schoolse) instructie en leesbevorderingsinitiatieven
op het leesplezier en het leesgedrag van jongeren en jongvolwassenen. Bovendien
wordt in onderzoek nagedacht over literatuurdidactiek en gereflecteerd over welk leesmateriaal
geschikt is om adolescenten en jongvolwassenen te stimuleren om te lezen.
In wat volgt, wordt een selectie van het relevante Vlaamse en Nederlandse wetenschappelijk
onderzoek dat tussen 2003 en 2007 werd gepubliceerd en stilstaat bij (aspecten van) het literatuuronderwijs,
geclusterd en kort beschreven. Ten eerste staan we stil bij onderzoek waarin expliciet
aandacht is voor de lezer. Ten tweede belichten we het onderzoek naar de effecten van (schoolse)
instructie en leesbevordering. Ten derde staan we stil bij het onderzoek naar literatuurdidactiek.
Ten vierde gaan we in op het onderzoek waarin gereflecteerd wordt over de geschikheid – en de
meerwaarde – van bepaalde literaire werken.
2.1 Onderzoek waarin aandacht wordt besteed aan de lezer
2.1.1 Aandacht voor de persoonlijkheid van de lezende jongeren
• De aard van de lezer (Stalpers, 2006): een studie waarin wordt onderzocht waarom de ene adolescent
meer en liever leest dan de andere en waarin wordt stilgestaan bij wat de invloed is van zijn sociale
omgeving. Bovendien wordt nagegaan of adolescenten die veel, dan wel weinig lezen een verschillende
persoonlijkheid hebben.
• Wat gaat er om in het hoofd van de lezer en de schrijver? (Stalpers, 2006): een empirisch onderzoek onder
200 leerlingen naar de relatie tussen ‘fantasie’ en ‘herkenning’ enerzijds en de appreciatie van een
literair werk anderzijds.
2.1.2 Aandacht voor de leesattitude van jongeren
• Non scholae sed vitae legimus (Nelck Da Silva Rosa & Schlundt Bodien, 2004): een onderzoek naar de
verbanden tussen de belangstelling voor lezen en de persoonlijkheidsontwikkeling.
• Development of attitude toward reading adolescent literature and literary reading behavior (Van Schooten, De
Glopper & Stoel, 2004): een longitudinale studie waarin de ontwikkeling van de houding van jongeren
tegenover het lezen van adolescentenliteratuur wordt onderzocht.
• Wat drijft scholieren tot cultureel gedrag? (Stalpers, 2005): een onderzoek waarin wordt nagegaan wat
de relatie is tussen de behoefte aan fantasie en reflectie enerzijds en cultureel gedrag en leesattitude
anderzijds.
• Als jongeren lezen (Schlundt Bodien & Nelck Da Silva Rosa, 2005): een longitudinaal empirisch onderzoek
naar het verband tussen ego-ontwikkeling en leesattitude-ontwikkeling bij adolescenten tussen
13 en 19 jaar.
• Leesattitude: de motor achter leesgedrag? (Stokman, 2006): een onderzoek naar de relatie tussen leesvaardigheid,
leesattitude en leesgedrag.
Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen. Een stand van zaken