Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen - Taalunieversum

4
Inleiding
Om verschillende redenen is het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen de afgelopen jaren in
de verdrukking gekomen. De gedachte domineert dat een studie in de exacte wetenschappen tot meer
succes leidt in de hedendaagse maatschappij. Vaak gaat dat ten koste van het taal- en literatuuronderwijs.
Nochtans blijft literaire vorming belangrijk en dat omwille van diverse redenen:
a. literaire vorming draagt bij tot de ontwikkeling van de persoonlijkheid van de leerlingen;
b. literatuur zet leerlingen aan om te reflecteren over hun emoties, over verschillen, over de wereld, etc.;
c. het literatuuronderwijs is de enige vorm van onderwijs waarbij een literair werk beschouwd en
bestudeerd wordt als een autonoom kunstwerk;
d. het lezen van literatuur biedt mensen kennis en waarden die niet via cursussen of leeromgevingen
verworven kunnen worden.
Aanleiding
In 2006 publiceerde de Nederlandse Taalunie De cultuur van het lezen, waarin Ronald Soetaert op
zoek gaat naar de functies en de waarden van het lezen van literatuur. In zijn essay staat hij stil bij een
aantal trends in onze postmoderne maatschappij en hun effecten op de literaire cultuur en de literaire
communicatie. Hierbij schenkt hij aandacht aan cultuuroverdracht, jeugdculturen, digitalisering,
multiculturalisme en onderwijs. Inzichten uit deze publicatie kunnen interessant zijn voor het literatuuronderwijs
en hebben de Taalunie ertoe gebracht na te denken over hoe ze het literatuuronderwijs
in Nederland en Vlaanderen zou kunnen ondersteunen. Daarbij bleek het van belang eerst te weten
hoe de praktijk van het literatuuronderwijs er eigenlijk uitziet, zodat daarna bekeken kan worden waar
lacunes liggen.
Doelstelling
In deze tekst wordt in kaart gebracht wat momenteel bekend is over (de praktijk van) het literatuuronderwijs
binnen het schoolvak Nederlands in het voortgezet/secundair onderwijs in Nederland en
Vlaanderen. Daarbij gaat het om (onderwijs)beleid, regels, aanbevelingen, methodes, organisaties, scholing
en initiatieven die de basis vormen van waaruit de individuele docent zijn praktijk kan vormgeven;
dé praktijk bestaat immers niet. Door de situatie in beide landen naast elkaar te zetten, wordt een meerwaarde
geboden aan de discussie over het vak. De volgende vragen komen onder andere aan bod: Wat
houdt literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen in? Welke eisen worden eraan gesteld en hoe
worden die vervolgens ingevuld in leerplannen en praktijk? Welke hulpmiddelen zijn er om die praktijk
zo goed mogelijk in te vullen? Welk wetenschappelijk onderzoek biedt inzichten in literatuuronderwijs?
Werkwijze/opbouw
Deze tekst ambieert geen wetenschappelijkheid en werd geschreven op basis van informatie die
beschikbaar is op het internet. De tekst bestaat uit drie onderdelen: een over literatuuronderwijs in
Nederland, een over het literatuuronderwijs in Vlaanderen en een derde over onderzoek naar literatuuronderwijs.
De structuur van deel een en twee is vervolgens gelijk, ze bestaan uit negen dezelfde
hoofdstukken waardoor de situaties in Nederland en Vlaanderen gemakkelijk naast elkaar gelegd en
vergeleken kunnen worden:
1. Structuur van het voortgezet onderwijs / secundair onderwijs
2. Eindtermen en kerndoelen/ontwikkelingsdoelen fictie/literatuur
3. Leerplannen
4. Lesuren
5. Toetsing
6. Lesmateriaal
7. Wat en hoeveel lezen leerlingen?
Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen. Een stand van zaken