Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen - Taalunieversum

2.4 Onderzoek naar de geschiktheid/meerwaarde van specifieke literaire werken
• Overgangsliteratuur voor bovenbouwers? (De With, 2005): een onderzoek naar het potentieel van de
literaire adolescentenroman als schakel tussen jeugd- en volwassenenliteratuur.
• Nieuwe ronde, nieuwe kansen voor intercultureel literatuuronderwijs (Hermans, 2005): een onderzoek naar
wat in praktijk wordt gedaan met boeken van allochtone schrijvers en naar het potentieel ervan voor
intercultureel literatuuronderwijs.
• Kinder- en jeugdliteratuur op de grens van basisschool naar basisvorming. (Bos, 2006): een onderzoek naar
welke literatuur geschikt is om een goede aansluiting te garanderen tussen groep zeven en acht (in
Vlaanderen: het vijfde en zesde leerjaar) en klas één en twee (in Vlaanderen: het eerste en tweede jaar
van het secundair onderwijs) voor wat betreft het lees- en literatuuronderwijs.
• Uittrekselsites, mediaoriëntatie en het lezen voor het leesdossier door havo- en vwo-leerlingen (Verboord & Van
Luijt, 2007): een verkennend onderzoek naar (de invloeden van) het gebruik van uittrekselsites in het
literatuuronderwijs.
• Fictieonderwijs met boeken die van ‘levensbelang’ zijn (Hermans, 2007): een studie naar het gebruik en de
receptie van multiculturele fictie in het vmbo-onderwijs.
Ook in de eerste helft van 2008 is interessant onderzoek verschenen over het literatuuronderwijs
Nederlands. Vermeldenswaardig is alvast Uitgelezen jeugdliteratuur, een publicatie waarin Joosen &
Vloeberghs de belangrijkste genres en vraagstellingen die een rol spelen in de hedendaagse kinder- en
jeugdliteratuur in kaart brengen. Het boek wordt beschreven als “een basiswerk voor alle vakmensen
binnen het literaire veld, evenals voor studenten lerarenopleiding en (jeugd)literatuur” (www.lannoo.
com, §1). En ook Het oog van de meester – de literaire ontwikkeling van havo- en vwo-leerlingen in de tweede fase
van het vo, het promotieonderzoek (in Vlaanderen: het doctoraat) van Theo Witte verdient bijzondere
aandacht. In zijn onderzoek brengt Witte in kaart hoe de literaire ontwikkeling van havo- en vwo-leerlingen
verloopt en wat daarbij stimulerende en remmende factoren zijn. Op basis van praktijkkennis
van docenten in het voortgezet onderwijs ontwikkelde hij een methode waarmee zes oplopende
niveaus van literaire competentie worden gedefinieerd.
3. Cijfermatige verschillen tussen de wetenschappelijke output in Nederland en in Vlaanderen
De afgelopen jaren is in Nederland en Vlaanderen vrij veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar
het Nederlands in het voortgezet/secundair onderwijs (zie ook hoger). In de HTNO-databank alleen al
tellen we 103 empirische onderzoeken, die geschreven zijn tussen 2003 en 2007. Tellen we daar alle nietempirisch
onderzoek bij op, komen we uit op een wetenschappelijke output van ruim 300 publicaties
over het Nederlands in het voortgezet/secundair onderwijs tussen 2003 en 2007 43 . Ongeveer een kwart
daarvan heeft betrekking op het literatuuronderwijs.
Opvallend is echter dat veruit het meeste onderzoek afkomstig is uit Nederland. Uit een inhoudsanalyse
van de HTNO-databank blijkt dat 92% van het empirisch onderzoek dat tussen 1969 en 2006 gedaan
werd en deel uitmaakt van de databank uit Nederland stamt. Wanneer we ook de niet-empirische
onderzoeken in rekening brengen, blijkt dat Nederlandse onderzoekers bijna 80% van het onderzoek
naar het onderwijs Nederlands produceren. Wat het onderzoek naar het literatuuronderwijs betreft,
is dat niet anders. In zijn doctoraat (in Nederland: promotieonderzoek) attendeerde Soetaert er in 1991
reeds op dat Vlaanderen slechts weinig wetenschappelijk onderzoek telt waarin aspecten van het moedertaalonderwijs
worden belicht: “Wie een beeld wil krijgen van het moedertaalonderwijs van vandaag
en de voorbije jaren in Vlaanderen, kan helaas amper gebruik maken van empirisch onderzoek of
historische overzichten. Ook wat het theoretisch denkwerk i.v.m. moedertaalonderwijs betreft, is het
pover gesteld in Vlaanderen, zeker in vergelijking met de rijkdom aan publikaties in de ons omringende
landen” (Soetaert, 1991: 37). En in het bijzonder het aantal onderzoeken en publicaties waarin het literatuuronderwijs
centraal staat, blijkt volgens Soetaert heel gering. Sinds 1991 is weinig veranderd. Vandaag
wordt in Vlaanderen – in vergelijking met Nederland – nog steeds relatief weinig onderzoek gedaan
naar en gepubliceerd over het literatuuronderwijs. Zo treffen we in de HTNO-databank geen enkel
43. We beperken ons in deze tekst tot onderzoek dat publiek beschikbaar is.
Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen. Een stand van zaken 53