Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen - Taalunieversum

In Vlaanderen zijn heel wat schoolboeken Nederlands op de markt. De schoolboeken die echter het
meest gebruikt worden, zijn:
• Markant (Pelckmans)
• Nieuw Netwerk Nederlands (Van In)
• Vitaal (Wolters)
• Talent voor Taal (De Bouck)
In principe is elke leerkracht vrij om te bepalen van welk schoolboek hij/zij gebruik maakt. In de praktijk
wordt echter heel vaak binnen één en dezelfde school gebruik gemaakt van hetzelfde handboek. De uiteindelijke
keuze voor een handboek gebeurt immers meestal in overleg met de vakgroep en de directie.
6.2 Overig materiaal
Niet alle leraren maken gebruik van een handboek. Sommige leraren kiezen ervoor om eigen lesmaterialen
te ontwikkelen. Andere maken dan weer gebruik van wat op het internet aan materiaal
beschikbaar is. Een interessante website is alvast http://www.klascement.be, een portaalsite door en
voor het onderwijs, die tal van interessante lessuggesties, tips en zelfs concrete lesvoorbereidingen
bevat. Verder is er de vakcommunity Nederlands, waar Vlaamse en Nederlandse leraren onderling lesmaterialen
kunnen uitwisselen. En op het Taalunieversum, de website van de Nederlandse Taalunie,
kunnen leraren een databank met meer dan 2000 referenties en beschrijvingen van (les)materialen
vinden (zie: http://taalunieversum.org/onderwijs/informatiebank) 31 . Maar er is nog veel meer.
Aangezien veel materiaal niet publiek beschikbaar is, is het echter quasi onmogelijk om een compleet
beeld te geven van het alle bestaande lesmaterialen, laat staan van wat effectief gebruikt wordt en op
welke manier(en) het ingezet wordt in de onderwijspraktijk.
7. Wat en hoeveel lezen leerlingen?
Noch in de eindtermen, noch in de leerplannen wordt aangegeven welke specifieke literaire werken
leerlingen in het secundair onderwijs moeten lezen. In principe is elke leerkracht dan ook vrij om te
bepalen welke boeken hij in zijn lessen bespreekt en analyseert. Ook bij de samenstelling van de leeslijst,
bestemd voor de huislectuur, wordt van de leraar niet verlangd dat hij specifieke titels van romans,
dichtbundels, toneelteksten, etc. opneemt, maar kan hij zich laten leiden door persoonlijke leesvoorkeuren,
door bestsellerlijsten, door recensies in kranten en tijdschriften, etc.
Tot voor kort was weinig bekend over wat Vlaamse leerlingen uit het secundair onderwijs (moeten)
lezen tijdens en buiten de lesuren. Vooral in het kader van leesbevordering bleek een dringende behoefte
om hier meer inzicht in te krijgen. Het onlangs verschenen onderzoek van Segers (2008) over de samenstelling
van de leeslijsten in de derde graad van het algemeen secundair onderwijs in Vlaanderen, komt
hier alvast gedeeltelijk aan tegemoet 32 . Uit het onderzoek blijkt dat bijna 70% van de leraren Nederlands
die lesgeven in de derde graad van het aso er belang aan hechten dat er tijdens de lesuren tijd wordt
voorzien om één of meerdere literaire werken te lezen. Die lectuur gebeurt plenair of in kleine groepjes
(2 tot 5 leerlingen). Hierbij blijkt een voorkeur voor De Aanslag van Harry Mulisch, Problemski Hotel
van Dimitri Verhulst en Het geheim van Anna Enquist. Daarnaast wordt in het onderzoek aangetoond
dat de meerderheid van de leraren verwacht dat hun leerlingen ook buiten de lesuren literaire werken
lezen. Over hoeveel werken dat precies gaat, is er geen consensus: terwijl voor sommige leraren 1
werk volstaat, verplichten andere leraren hun leerlingen om buiten de lesuren 10 werken te lezen en
te analyseren. Ruim de helft van de leraren laat zich hierbij echter leiden door de leerplannen van de
verschillende koepels waarin een minimumrichtlijn van 4 boeken per schooljaar wordt vooropgesteld.
Voor die verplichte huislectuur stelt bijna 90% van de leraren een leeslijst samen, die gemiddeld ongeveer
100 titels van literaire werken telt, al dan niet aangevuld met een korte samenvatting van het werk
of met een aantal kernwoorden die de inhoud ervan typeren. De meeste leraren stellen de leeslijst individueel
of in samenspraak met een of twee collega’s samen.
31. De databank werd ontwikkeld door de KPC-groep en wordt sinds 2007 aangeboden op het Taalunieversum.
32. Het onderzoek werd gevoerd in het kader van de masterproef aan de universiteit Antwerpen en kwam tot stand onder begeleiding
van Vanessa Joosen en Helma van Lierop-Debrauwer.
Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen. Een stand van zaken 43