Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen - Taalunieversum

38
In het leerplan Nederlands van het OVSG, bestemd voor de tweede graad van het aso, wordt de nadruk
gelegd op tekstervarend en – in beperktere mate – op tekstbestuderend lezen. In de tweede graad leren
de leerlingen die les volgen in aso-richtingen hun leeservaringen verdiepen en verwoorden en maken
ze geleidelijk aan kennis met het literaire begrippenapparaat. Het aanleren van de begrippen is in
eerste instantie bedoeld om de leerlingen een houvast te bieden bij het expliciteren van hun beleving
van een literaire tekst en niet om hen in staat te stellen om op basis daarvan (diepgaande) literaire
analyses uit te voeren. Uiteraard sluit het ene het andere niet uit. Het begrippenapparaat kan immers
beschouwd worden als een brug tussen tekstervaring en tekstbestudering. Net zoals in het leerplan
Nederlands voor de eerste graad (A-stroom), wordt ook in het leerplan voor de tweede graad van het
aso aandacht gevraagd voor een gediversifieerd tekstaanbod. Ook audiovisuele media kunnen volgens
het leerplan een ‘plek’ krijgen in het literatuuronderwijs in de tweede graad. Daarnaast wordt van
leraren verwacht dat ze stilstaan bij een aantal belangrijke literaire stromingen die in de loop van de
geschiedenis het literaire landschap gedomineerd hebben (bv. de romantiek, het realisme, het naturalisme,
etc.). Volgens het leerplan dienen leerlingen uit aso-richtingen, buiten de contacturen, minimaal
vier literaire werken per leerjaar te lezen. Van de leraar wordt verwacht dat hij/zij voor die zogenaamde
‘huislectuur’ een suggestieve leeslijst samenstelt, die uit literaire werken bestaat die de verschillende
tekstgenres en -soorten beslaan. Opnieuw wordt ervoor gepleit om aan de huislectuur zo weinig
mogelijk klassieke boekbesprekingen te koppelen. In een klassieke boekbespreking ligt de nadruk
immers te veel op een analyse van de formele aspecten van een verhaal – vaak vanuit een narratologisch
perspectief – en staat het specifieke ‘format’ ervan een gedegen weergave van de leessmaak en de
leeservaring in de weg. Het leesdossier en de leesautobiografie zijn hiervoor beter geschikt. Daarnaast
wordt in het leerplan stilgestaan bij de noodzaak om leerlingen in het kader van literaire vorming
documentatievaardigheden (o.a. het verzamelen van bronnenmateriaal, maar ook het correct leren
vermelden van bronnen) bij te brengen en om hen in contact te brengen met informatiekanalen zoals
de bibliotheek en het internet. Op toetsing en evaluatie van literaire kennis en competenties wordt in
het leerplan niet ingegaan.
In het leerplan Nederlands van het OVSG, bestemd voor de tweede graad van het tso en het kso,
wordt de nadruk gelegd op tekstervarend lezen. Concreet staat het literatuuronderwijs in de tweede
graad in tso- en kso-richtingen in het teken van het verdiepen en het verwoorden van leeservaringen.
Net zoals in het leerplan, bestemd voor de tweede graad van het aso, wordt in het leerplan voor de
tweede graad van het tso en het kso naast aandacht voor audiovisuele media ook aandacht gevraagd
voor verschillende literaire stromingen en voor soorten literatuur: jeugdliteratuur, novelles, romans,
toneelteksten, gedichten, etc. Daarbij wordt aangegeven dat naast Nederlandstalige werken idealiter
ook (vertalingen van) internationale werken aangeboden worden. Wat de huislectuur betreft, wordt
net zoals van de leerlingen uit aso-richtingen van leerlingen uit tso- en kso-richtingen verwacht dat
ze, buiten de contacturen minstens vier literaire werken per leerjaar lezen op basis van een door
de leraar samengestelde literaire lijst. In het leerplan wordt geadviseerd om bij de huislectuur creatieve
verwerkingsopdrachten te verzinnen, die de traditionele boekbespreking overstijgen. Daartoe
worden in het leerplan een aantal heel concrete voorbeelden gegeven (zie: leerplan Nederlands
OVSG, 2e graad tso/kso, p. 89). Bovendien wordt stilgestaan bij de noodzaak om de leerlingen documentatievaardigheden
aan te brengen en om hen in contact te brengen met wat de bibliotheek en
het internet hen in het kader van het literatuuronderwijs te bieden hebben. Op toetsing en evaluatie
wordt in het leerplan niet ingegaan.
Voor de tweede graad van het bso voorziet het OVSG, net zoals het GO!, geen leerplannen Nederlands.
Dat betekent echter niet dat in de tweede graad van het bso geen leerinhouden worden aangeboden
die betrekking hebben op Nederlands. Een aantal leerinhouden die betrekking hebben op het schoolvak
Nederlands komen immers aan bod in het vak PAV. Daarnaast wordt in het vak ook stilgestaan
bij culturele vorming in het algemeen en bij muzisch-creatieve vorming in het bijzonder. Binnen de
muzisch-creatieve vorming is er ruimte voor literatuur. In het leerplan lezen we immers dat van de
leerlingen verwacht wordt dat ze “uitingen zoals muziek, toneel, literatuur, dans, schilder- en bouwkunst,
design, interieurs, mode en kleding, gebruiksvoorwerpen, enz.” exploreren en inzicht krijgen
in de manier waarop ze het cultuurbeeld van een gemeenschap mee bepalen (leerplan PAV, 2e graad
bso, p. 166). Daarnaast wordt literatuur in de tweede graad van het beroepssecundair onderwijs vooral
gebruikt als ‘instrument’ om bepaalde topics te illustreren en/of bespreekbaar te maken. Op het toetsen
en evalueren van literaire competenties wordt in het leerplan niet ingegaan.
Het literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen. Een stand van zaken