2003-1 - Holland Historisch Tijdschrift

In dienst van Den Haag 15
De rol van Kabeljauwse netwerken bij het Hof van Holland
De ambtenaren die zich in de partijdstrijd als Kabeljauw manifesteerden, staan vet gedrukt
in Tabel 1. Nu zal gekeken worden of ze naast hun verbondenheid in de partijstrijd ook andere
connecties met elkaar aangingen en of ze banden hadden met mannen die later gewestelijk
ambtenaar werden. Uit de sententieregisters van het Hof van Holland blijkt dat Jan
van Egmond zijn positie als stadhouder vermoedelijk gebruikte om vonnissen ten gunste
van Jan of Filips van Wassenaar uit te laten vallen. Jan van Egmond was over het algemeen
niet vaak aanwezig bij de zittingen van de Raad en het kan daarom geen toeval zijn dat hij
juist wel aanwezig was bij het niet geringe aantal procesen waar één van de Van Wassenaars
bij betrokken was. 34 Daarnaast was Floris Oem van Wijngaarden, die uit een Kabeljauwse familie
stamde, zijn rentmeester vanaf in ieder geval 1508. Bovendien schonk Jan in 1498 het
bodeambacht van Weesp aan Jan de bastaardzoon van Jan van Rietveld. 35
De beide Van Wassenaars hadden in meer gevallen een band met de minder hoge Kabeljauwen.
De Van Duivenvoordes, waaronder de Kabeljauw Arend van Duivenvoorde en zijn
zoon Jan die vanaf 1500 actief werd als raadsheer, waren sinds de 13de eeuw een zijtak van
de Van Wassenaars en voelden zich ook nog steeds verwant. 36 Bovendien was Arend van Duivenvoorde,
net als de raadsheren Cornelis van Dorp en Jan Oem van Wijngaarden, leenman
van Jan van Wassenaar. 37 Lieven van Kats, die een neef was van onbezoldigd raadsheer Jan
Oem van Wijngaarden (zie Figuur 1), was reeds in 1470 een vertrouweling van Jan van Wassenaar.
38 Enigszins mysterieus is de relatie die de familie Van Spangen met de Van Wassenaars
had. Zeker is dat raadsheer Filips van Spangen in 1497 leenhulde deed voor de nog
minderjarige zoon van Jan van Wassenaar. 39 Wellicht wierp Filips zich als naast familielid op
want volgens een bepaalde traditie was de familie Van Spangen een jongere tak van de burggraven
van Leiden en dus van de Van Wassenaars. 40 Hoewel het burggraafschap niet veel
meer voorstelde in de tijd dat Jan van Wassenaar deze titel had, kwam hij regelmatig in Leiden.
Wat hierbij opvalt is dat hij bij die uitstapjes soms ook een aantal niet bij name genoemde
raadsheren met zich meenam, in jaren dat hij officieel niets met de Raad te maken
had. 41 Dat Jan van Wassenaar op informele wijze invloed bleef houden op de Raad blijkt ook
uit een eenmalig optreden als onbezoldigd raadsheer op 5 juli 1488 samen met zijn leenman
Cornelis van Dorp. 42 Beide heren hebben het dat jaar bij dit eenmalige optreden gelaten. Filips
van Wassenaar tenslotte, had het rentmeesterschap van het Haagse bos in handen vanaf
in ieder geval 1486 tot 1492 en liet het uitoefenen door de latere controleur Jacob Clamp. 43
De Kabeljauwse families waren ook door huwelijken verbonden. Filips van Wassenaar
had een dochter van Arend van Zevenbergen als echtgenote, en in 1511 trouwde de zoon van
34 Voor een proces van Jan van Wassenaar: HvH, inv. nr. 478, sen. 281. Voor Filips o.a.: HvH, inv. nr. 477, f. 253r; inv. nr.
478, sen. 266.
35 HvH, inv. nr. 488, sen. 92; RekRek, inv. nr. 194, f. 61v.
36 Brokken, Heren van stand, 87.
37 Ibidem, 52. Voor Jan Oem van Wijngaarden: C. Hoek, ‘De leenkamers van de heren van Wassenaar’, Ons Voorgeslacht 33
(1978) 53-144, 149-233, 461-557, 561-665, aldaar 77, 609.
38 Brokken, Heren van stand, 53.
39 J.C. Kort, ‘Repertorium op de grafelijke lenen in Rijnland, 1222-1650’, Ons Voorgeslacht 42 (1990) 103-182, aldaar 134.
40 C. Hoek, ‘Het voorgeslacht van heer Cornelis Musius Pater van het Sint Agatha convent te Delft’, Jaarboek van het Centraal
Bureau voor Genealogie 43 (1989) 45-52, aldaar 51.
41 Zie o.a.: SAL, inv. nr.559, f. 163r, f. 166v.
42 HvH, inv. nr. 478, sen. 147.
43 RekRek, inv. nr. 1977-1983.