2003-1 - Holland Historisch Tijdschrift

Medemblik voor het Hof van Holland 35
steeds een groot deel van de stedelijke financiën van Medemblik opslokte.
Ten tweede had Medemblik net als vele andere Hollandse steden geleden onder de slechte
weersomstandigheden. Er waren diverse ‘natte jaren’ geweest. Deze klimaatsverandering
veroorzaakte grote problemen, waarbij met name de veestapel zwaar werd getroffen aangezien
het vee op natte gronden minder lang buiten kon grazen en de hooiopbrengsten laag
waren. 51 De wateroverlast zorgde eveneens voor een vermindering van de kwaliteit van de
landbouwgronden, wat leidde tot een daling van de agrarische productie. 52 Met name de jaren
rond 1480 en 1490 werden gekenmerkt door hoge graanprijzen en een sterke daling van
de koopkracht. 53 Er vond tussen 1494 en 1514 ook een afname van de hoeveelheid landbouwgrond
plaats. Als gevolg van dijkdoorbraken ging er namelijk land aan de zee verloren.
54 Daarnaast was in 1514 een kwart van de overgebleven landbouwgrond in het bezit van
kloosters en mensen die niet uit Medemblik of de omliggende dorpen afkomstig waren.
Ten derde had ‘die oorloge van Uytrecht’ de inwoners van Medemblik handenvol geld gekost,
waardoor de druk op de stedelijke financiën waarschijnlijk steeds verder zal zijn toegenomen.
Deze oorlog tussen het graafschap Holland en het Sticht Utrecht brak uit in 1481
en werd in 1483 in Hollands voordeel beslecht. 55
Medemblik voor het Hof van Holland
Omdat Medemblik tijdens het laatste kwart van de 15de eeuw te kampen had met financiële
problemen, was de stad in veel gevallen niet in staat om aan zijn betalingsverplichtingen te
voldoen. Zo betaalde Medemblik de renten niet op tijd uit en veroorzaakte de stad problemen
bij de inning van het ruitergeld. Dat leidde ertoe dat Medemblik door gedupeerden voor
het Hof van Holland werd gedaagd. 56
Belastingen
De tienjarige bede uit 1480
De economische situatie van Medemblik verslechterde al vrij snel na het overlijden van Karel
de Stoute in 1477. Dat kan worden opgemaakt uit een proces dat Jan van Essche omstreeks
1499 voor het Hof van Holland tegen Medemblik had aangespannen. Uit het dingtaal van 20
februari 1499 blijkt dat Medemblik in 1480, 1481 en 1482 ‘overmits haere armoede’ door Jan
van Essche in zijn toenmalige functie van rentmeester-generaal voor een bedrag van 200
schilden (van 30 gr.) per jaar werd gekort op de tienjarige bede die in mei 1480 door de Staten
van Holland was toegezegd. 57 Dit was een behoorlijk grote korting, aangezien Medemblik in
51 Van der Woude, Noorderkwartier dl. II, 358; Lesger, Hoorn, 70.
52 Er zou pas weer enige verbetering optreden in de eerste decennia van de 16de eeuw als gevolg van een toenemend gebruik
van windwatermolens, zie: Lesger, Hoorn, 70-71.
53 Noordegraaf, Hollands welvaren?, 28, 30 en 114.
54 Fruin, Informacie, 106. Dat de kwaliteit van deze landbouwgrond stukken beter was dan de kwaliteit van de landbouwgrond
die niet aan de zee ten prooi viel, zorgde ervoor dat dit verlies dubbel zo hard aankwam.
55 W. Blockmans en W. Prevenier, De Bourgondiërs. De Nederlanden op weg naar eenheid, 1384-1530 (Amsterdam en Leuven 1997) 221.
56 De schuldeisers probeerden Medemblik via een gerechtelijke uitspraak alsnog tot betaling te dwingen. Of de processen
zich beperkten tot het Hof van Holland kan ik niet met zekerheid zeggen. Er zijn in ieder geval geen aanwijzingen dat
Medemblik in de door mij bestudeerde periode in het kader van de financiële problematiek voor de Grote Raad te Mechelen
werd gedaagd, of dat de stad zelf een proces aanhangig maakte voor dit boven-gewestelijke gerechtshof. Zie voor
de rechtspraak voor het Hof van Holland in de 15de eeuw: M. le Bailly, Recht voor de Raad. Rechtspraak voor het Hof van Holland,
Zeeland en West-Friesland in het midden van de vijftiende eeuw (Hilversum 2001).
57 HvH, Register van dingtalen, inv. nr. 01792 begin (ongefolieerd). Zie voor deze tienjarige bede: Kokken, Steden en Staten,
219.