2003-1 - Holland Historisch Tijdschrift

30 Medemblik voor het Hof van Holland
schippers uit Medemblik door de Sont. 12 Er werd tijdens de ‘Enqueste’ geen gedetailleerde informatie
gegeven over de steden en gebieden waarmee handelscontacten werden onderhouden.
De afgevaardigden uit Medemblik verklaarden slechts dat de grote handelsschepen ‘oostwaerts
ende westwaerts plagen te varen’. Gezien het belang van de vetweiderij en, in mindere
mate, de zuivelproductie in de streek rond Medemblik, zullen ondermeer Denemarken en
Noord-Duitsland tot de oostelijk gelegen handelscontacten hebben behoord.
De regionale handel had het aan het eind van de 15de eeuw eveneens zwaar te verduren.
De enige twee steden waarvan de namen tijdens de ‘Enqueste’ werden genoemd en waarmee
Medemblik op regionaal niveau handelscontacten onderhield, waren Haarlem en Deventer.
In de eerste plaats was Haarlem voor Medemblik met name van belang in verband met de
vetweiderij. Deze vorm van landbouw werd ernstig getroffen door de crisis aan het eind van
de 15de eeuw: brachten kooplieden uit Medemblik omstreeks 1477 800 à 900 ‘vette beesten’
naar de Haarlemse Lucasmarkt, vanaf 1488 kwam dat aantal niet boven de vijftig uit. 13 In de
rond Medemblik gelegen dorpen speelde de vetweiderij een minder prominente rol. Alleen
de inwoners van Oostwoud hielden zich in belangrijke mate met vetweiderij bezig. Zowel in
Wervershoof als in Opperdoes ontbrak de vetweiderij vrijwel geheel. 14
Naast vetweiderij speelde ook bier een rol in de handelsrelatie tussen Haarlem en Medemblik.
Hoewel er in de ‘Enqueste’ niets over wordt gezegd, importeerde Medemblik waarschijnlijk
reeds in de 15de eeuw bier uit Haarlem. Vermoedelijk werd het vooral als retourvracht
mee terug genomen door kooplieden die hun waren op de Haarlemse Lucasmarkt
hadden verkocht. Op die manier werden de transportkosten namelijk zo laag mogelijk gehouden.
15 Aanvankelijk had Haarlem nog enige concurrentie te duchten van Alkmaar, maar
als gevolg van de economische problemen aan het eind van de 15de eeuw ging de Alkmaarse
bierbrouwerij ten onder en wist Haarlem zijn positie in het noordelijk deel van het graafschap
Holland te versterken. Met name in de eerste helft van de 16de eeuw ontwikkelde
Medemblik zich tot een belangrijke afnemer van het Haarlemse bier. 16
Deventer was de andere in de ‘Enqueste’ genoemde stad waarmee Medemblik op regionaal
niveau handelscontacten onderhield. De jaarmarkt van Deventer vormde een belangrijk
afzetgebied voor producten uit het agrarische achterland van steden als Hoorn en Medemblik.
17 Tevens konden er op deze jaarmarkt producten uit het Oost-Nederlandse en Duitse
achterland worden aangeschaft. De handelaren uit Medemblik gingen vooral naar Deventer
om zuivelproducten aan de man te brengen. Hoewel er in de streek rond Medemblik zuivelproductie
plaatsvond, speelde dit – vergeleken met de vetweiderij – slechts een bescheiden
rol. Uit de ‘Enqueste’ valt af te leiden dat met name de inwoners van het dorp Oostwoud zich
12 Ibidem, 61 (tabel 3.14.).
13 Hoewel er indicaties zijn dat de veestapel in het gebied rond Medemblik als gevolg van het aanhoudende natte weer omstreeks
1490 mogelijk is gehalveerd, is de door de afgevaardigden geschetste teruggang wel erg extreem, zie: Van der
Woude, Noorderkwartier dl. II, 358 en Noordegraaf, Hollands welvaren?, 117.
14 Men hield zich in deze dorpen vooral bezig met ‘vogelen ende visschen’. Het is niet bekend of de inwoners van Wervershoof
en Opperdoes zich überhaupt weinig met vetweiderij bezig hielden, of dat het marginale karakter van deze tak van
landbouw werd veroorzaakt door de crisis.
15 Diederik Aten, “Als het gewelt comt...”. Politiek en economie in Holland benoorden het IJ, 1500-1800 (Hilversum 1995) 36.
16 Als dank schonk het stadsbestuur van Haarlem in 1521 een kerkraam: ‘Upt begeren van die van Medemblyck an dese stede
gedaen om een glas te geven in hair kercke die bijden vijanden verbrant is, gemerct dat zij aldair veel Hairlems bier
drincken ende slijtten’, zie: Archiefdienst Kennemerland, Stadsarchief Haarlem, Vroedschapresoluties, inv. nr. Rood 74,
f. 45.
17 Lesger, Hoorn, 56-57.