2003-1 - Holland Historisch Tijdschrift

24 In dienst van Den Haag
klerk. Willem volgde hem na zijn dood in 1510 op in die functie. 82 Ook rentmeester-generaal
Jan van Essche nam zijn zoon Klaas als klerk in dienst, waarna deze via verschillende ambten
opklom tot rekenmeester in de Hollandse Rekenkamer. 83
Uit deze paragraaf blijkt dat familiebanden goed van pas konden komen bij het verkrijgen
van een ambt bij het Hof van Holland. De Oem van Wijngaardens blinken uit met familieleden
die als ambtenaar in Den Haag werkzaam waren, waarbij Floris Florisz. topper is met
niet minder dan tien nauwe verwanten. Gezien de positie van de Oem van Wijngaardens is
het niet verwonderlijk dat topambtenaar en makelaar Thomas Beukelaar rond 1500 van dit
ambtenarengeslacht deel ging uitmaken.
Conclusie
Floris Oem van Wijngaarden Florisz. had bijna alles mee voor een glansrijke carrière bij het
Hof van Holland. Hij stamde uit een familie met een traditie van dienstbaarheid aan de vorst,
huwde zelf met een dochter van de ambtenarenfamilie Van Zwieten en liet later zijn eigen
dochter trouwen met Thomas Beukelaar. Waarschijnlijk niet minder belangrijk voor zijn
succes was het feit dat hij uit een Kabeljauwse familie stamde. Hoewel Floris vermoedelijk
geboren was in Dordrecht, maakte hij in Den Haag carrière op gewestelijk en lokaal niveau
waardoor hij iemand was met wie ook de gewone Hagenees sterk rekening moest houden.
Hoewel de levensloop van Floris Oem van Wijngaarden Florisz. niet representatief genoemd
kan worden, valt er een aantal patronen te ontdekken in de manier waarop de ambtenaren
een functie bij het Hof verkregen. Gesteld kan worden dat de Kabeljauwen gedurende
de hele onderzochte periode een dominante rol hebben gespeeld in de Raad en tot
1494 ook als procureurs-generaal. Dit kan verklaard worden uit een zekere ‘Hoekse dreiging’
die tot in ieder geval 1491 bleef spelen en Maximiliaans positie in Holland in gevaar
bracht. Maximiliaan steunde in die situatie waarschijnlijk graag op de mannen van het Kabeljauwse
netwerk van wie de loyaliteit in een situatie van partijstrijd verzekerd was. De Kabeljauwen
waren niet alleen sterk vertegenwoordigd in de Raad, maar monopoliseerden
ook het baljuwschap van Den Haag en speelden een overheersende rol in de Haagse schutterij
waardoor hun positie bevestigd en versterkt werd. Op het moment dat een Kabeljauw
wegviel uit de Raad werd zijn plaats zonder uitzondering ingenomen door een partijgenoot
of iemand die op andere wijze verbonden was aan de Kabeljauwse voormannen. De Kabeljauwen
bereikten hun sterkste positie in 1492. Toen domineerden ze de Raad, waren de procureur-generaal
en de controleur Kabeljauwsgezind en waren de laatste Hoeken uit de
schutterij verdwenen. Jan van Egmond speelde hierbij een sleutelrol als voorzitter van de
Raad en deken van het schuttersgilde.
Naast de Kabeljauwen is er een groep ambtenaren die met behulp van andere connecties
in vorstelijke dienst carrière hebben weten te maken. Thomas Beukelaar heeft naast Jan van
Egmond een spilfunctie vervuld in Den Haag. Hij kwam niet uit een familie met een traditie
van functies in vorstelijke dienst, maar heeft, waarschijnlijk mede dankzij goede connecties
met de centrale ambtenaar Pieter Lanchals, op weten te klimmen tot iemand die een sterke
invloed uit kon oefenen op benoemingen. Uiteindelijk ging hij deel uitmaken van het ambtenarengeslacht
Oem van Wijngaarden en hield hij er een eigen netwerk op na. Terwijl het net-
82 HvH, inv. nr. 492, sen. 246; RekRek, inv. nr. 345-351.
83 RekRek, inv. nr. 4431, ingenaaide sententie aan het eind van de rekening; Bos-Rops, ‘The power of money, 63.