Samenleven met verschillen

InleidingDe onderlinge verstandhouding tussen bevolkingsgroepen is een actueelmaatschappelijk thema. Sociaal vertrouwen tussen bewoners uitbevolkingsgroepen heeft positieve gevolgen voor het tegengaan vansociaal isolement, het thuisvoelen in de buurt en het bevorderen vanleefbaarheid en het elkaar aanspreken en corrigeren bij ongewenst gedrag,aldus de Wetenschappelijke Raad voor het regeringsbeleid (WRR) inVertrouwen in de Buurt (2005). Polarisatie tussen bevolkingsgroepenwordt gezien als een breed maatschappelijk probleem dat de socialesamenhang en de onderlinge solidariteit in de samenleving bedreigt en datvoorkomen en ingedamd moet worden (Ministerie BZK: Actieplanpolarisatie en radicalisering 2007-2011).Polarisatie tussen bevolkingsgroepen wordt vaak geassocieerd metradicalisering en veiligheidsproblemen (incidenten) zoals de spanningentussen Marokkaanse en Molukse jongeren in Culemborg. In de praktijkzijn spanningen echter niet direct zichtbaar in de vorm van incidenten;veel vaker is sprake van onderhuidse spanningen. Uiteindelijk kanpolarisatie zichtbaar worden door gedrag. Denk aan bekladding,intimidatie en bedreigingen. Maar ook subtieler gedrag zoalsstigmatiseren en pesten.Om incidenten te voorkomen is het belangrijk dat bestuurders enprofessionals polarisatieprocessen in buurten vroegtijdig signaleren. Omeffectief beleid te kunnen ontwikkelen is het belangrijk inzicht teverwerven in de factoren die polarisatie kunnen tegengaan of juistaanwakkeren.Deze wens tot vroegtijdige signalering was voor stadsdeelAmsterdam Oud-Zuid in 2007 aanleiding om onderzoek uit te latenvoeren naar sociaal vertrouwen en polarisatie tussen bevolkingsgroepenin vier wijken. Het stadsdeel maakte zich namelijk zorgen over deintolerante houding van groepen inwoners ten opzichte van elkaar. Menhad het gevoel weinig zicht te hebben op de aanwezigheid van mogelijkeonderlinge spanningen tussen bevolkingsgroepen, en op de oorzakenervan. In opdracht van Oud-Zuid heeft het Verwey-Jonker Instituut insamenwerking met de Dienst Onderzoek en Statistiek van de gemeenteAmsterdam en de leerstoel Veiligheid en Burgerschap van de VrijeUniversiteit bijna 1100 bewoners in de buurten Diamantbuurt,Apollobuurt, Marathonbuurt en Hoofddorppleinbuurt geïnterviewd(Boutellier e.a. 2007, Van Wonderen en Boutellier 2007). Een nieuwontwikkeld onderzoeksinstrument om vertrouwen en polarisatie inbuurten te meten, bestaande uit vijf vertrouwens- en twee polarisatieitems,werd hierbij ingezet.19