17 ağustos 1999 marmara ve 12 kasım 1999 bolu-düzce depremleri ...

405
EK:1
17 AĞUSTOS ve BİR YIL SONRASI RUHSAL SORUNLAR
Şahika YÜKSEL*
Doğal afetler, krizin yaşandığı toplumun dengesini bozar. O toplumda ve bireylerde normal dengesinin
sağlanması için temel kaynaklarla ilişki bozulmuştur. Yeniden dengenin –uyumun kurulabilmesi
için kaynakların yeniden organize olması gerekmektedir. Doğal olarak, felaket o grupta yaşayan herkesi
etkilediği gibi sağlık ekibini ve sağlık kurumlarını da etkiler. Bu dengenin düzelmesinde ruh sağlığı ile
ilgili çalışmaların yeri önemlidir ve kriz çalışmaları temel örgütlenmesi için yer almalıdır.
Öncesi:
17 Ağustos depreminde felaketten bölgede yaşan sağlık ekibi ve kurumların önemli bir bölümü etkilenmiş
ve iş göremez hale gelmiştir. Deprem öncesinde, bölgedeki sağlık kurumları içinde sadece
Kocaeli Üniversitesi’ne bağlı Psikiyatri ve Çocuk Psikiyatri Birimlerinde ruh sağlığı ile ilgili bir ekip vardır.
Bunun dışında devlet hastaneleri ve özel çalışanlar da dahil çok az sayıda psikiyatri uzmanı bulunmakta
idi. Yine depremden etkilenen bölgede travma ve felaket durumlarında çalışma deneyimi ve birikimi olan
toplum içinde hizmet vermeyi ve bu konuda örgütlenmesi bilen ruh sağlığı uzmanı çok sınırlı idi. Bölgede
klinik sorunları bilen ve bu konuda çalışma deneyimi olan psikolog, psikiyatri hemşiresi ve sosyal hizmet
uzmanı da sayı olarak yetersizdi. Yurt dışında acil devrede gelen hizmetler içinde psikososyal desteğin o
kargaşa içinde (ortak bir kriz masası ve yönlendirme vs) eksikliği içinde işlevi çok sınırlı oldu. Oysa acil,
kısa ve uzun devrede felaket sonrası ruh sağlığı elemanlarının kriz müdahalesi, yönlendirme, değerlendirme,
risk gruplarını ayırma, danışmanlık ve tedavide önemli bir rolü vardır.
Ruh sağlığı sorunlarına ilişkin sorunlar başlangıçta ve bir yıl sonra ne durumda?
2000 Nisan ayında Türkiye Psikiyatri Derneği tarafından yapılan IV. Bahar Sempozyumu’nda: Türkiye’de
deprem sonrası ruh sağlığı hizmetlerinde afet bölgesinde çalışan kişiler ve kurumlar yaptıkları
çalışmaların bir değerlendirmesi yaptılar: Kısaca, çok sayıda afetzedede;
1-Travmaya bağlı akut stres bozukluğu ve depresyon başı çekmek üzere danışmanlık ve tedavi gerektiren
bozukluklar ve durumlar olduğu görüşü paylaşılmaktadır. Bu devrede sadece kendisi ve çevresine
sorun bildiren kişiler görülmüştür. Riskli ve hasta grubun takibi yapılmamıştır. Sistemli kayıtlar tutulmamıştır.
Hastalık oranı tam bilinmiyor ama edinilen izlenimin bu oranın azımsanmayacak miktarda
olduğuna işaret etmektedir.
2-İlk devrede sessiz kenarda duran sorunlu kişiler kontrol edilmemiştir. Ruh sağlığı elamanlarının
bu devrede toplumu, küçük grupları bilgilendirmesi (psikolojik bilgilendirme) ve yazılı bilgi dağıtımı eksik
kalmıştır. Türk Psikologlar Derneği bu konuda ivedi olarak devreye girmesi çok uygun olmuştur. Ancak,
Psikologlar Derneği çalışmalarını hastaların-riskli grubun sağlık tedavi ekibi ile eşgüdüm içinde olamamıştır.
3-Bölgede yaşayan ruhsal sorunu olan eski hastaların tedavisi aksamıştır,
4-Göçük altından çıkarılan, yaralanan ve diğer tıbbı hastalıkları nedeni ile hastanede veya ayakta
tedavi edilen tıbbi hastalarda tıbbı bakım sağlansa da psikolojik zorunlu gerekli destek çok kere eksik
kalmıştır;