Sprawozdanie za 2012 rok - Portal Wiedzy PAN - Polska Akademia ...
Sprawozdanie za 2012 rok - Portal Wiedzy PAN - Polska Akademia ...
Sprawozdanie za 2012 rok - Portal Wiedzy PAN - Polska Akademia ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
• Pracownicy Instytutu wzięli udział w pracach<br />
zespołu powołanego przez Starostwo Powiatowe<br />
w Hajnówce przy przygotowaniu wniosku projektu<br />
„Platforma współpracy na rzecz zrównoważonego<br />
rozwoju rejonu Puszczy Białowieskiej”<br />
w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura<br />
i Środowisko. Uczestniczyli też w pracach zespołu<br />
ekspertów przygotowujących: „Program<br />
rolnośrodowiskowo-klimatyczny po 2013 <strong>rok</strong>u”,<br />
Plan Zadań Ochronnych dla obs<strong>za</strong>ru Natura 2000<br />
„Puszc<strong>za</strong> Białowieska” oraz Plan Urząd<strong>za</strong>nia<br />
Lasu dla nadleśnictw Puszczy Białowieskiej oraz<br />
w konsultacjach społecznych dotyczących tych<br />
opracowań. Organizowano warsztaty „Ochrona<br />
przyrody narzędziem społecznego dialogu”, organizowanych<br />
przez Drawieński Park Narodowy<br />
w ramach projektu „Ekomuzeum Rzeki Drawy”<br />
finansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony<br />
Środowiska i Gospodarki Wodnej. Uczestniczono<br />
w spotkaniu pracowników Drawieńskiego<br />
Parku Narodowego z pracownikami Białowieskiego<br />
PN, pracownikami Lasów Państwowych<br />
oraz przedstawicielami lokalnych władz terytorialnych<br />
podc<strong>za</strong>s warsztatów „Meandry komunikacji<br />
społecznej wokół Puszczy Białowieskiej”.<br />
Uczestniczono również w opracowaniu wstępnej<br />
koncepcji Centrum Naukowo-Przyrodniczego<br />
w Hajnówce.<br />
Osiągnięcia jednostki we współpracy z instytucjami<br />
<strong>za</strong>granicznymi:<br />
• We współpracy z uczonymi z Kanady i Hiszpanii,<br />
przy użyciu analizy stabilnych izotopów<br />
(δ13C, δ15N), zbadano reakcję funkcjonalną<br />
dwóch gatunków gryzoni (myszy leśnej Apodemus<br />
flavicollis i nornicy rudej Myodes glareolus)<br />
na fluktuacje produkcji nasion drzew w Białowieskim<br />
Parku Narodowym. Dietę obu gatunków<br />
gryzoni w latach nasiennych dębu i grabu<br />
oraz w latach małej i średniej produkcji nasion<br />
(łącznie 11 lat), określono na podstawie próbek<br />
włosów pobranych z odchodów drapieżników.<br />
Dieta myszy leśnych, która składała się w ponad<br />
80% z nasion drzew liściastych, nie zmieniała się<br />
między kolejnymi latami. W pokarmie nornicy<br />
rudej w latach nasiennych dominowały nasiona<br />
drzew (~74% diety), natomiast w pozostałych<br />
latach stanowiły ją rośliny zielne (~66% diety).<br />
Nisze pokarmowe obu gatunków gryzoni pokrywały<br />
się wyłącznie w latach nasiennych. Wyniki<br />
badań dowiodły przydatności analizy stabilnych<br />
izotopów do śledzenia przepływu składników<br />
pokarmowych w środowisku, w których obserwowane<br />
są pulsacyjne fluktuacje produktywności<br />
oraz wska<strong>za</strong>ły na potencjalną rolę oddziaływań<br />
konkurencyjnych, modyfikowanych przez <strong>za</strong>soby<br />
pokarmowe, w kształtowaniu dynamiki liczebności<br />
populacji.<br />
• We współpracy z badac<strong>za</strong>mi z RPA i Norwegii<br />
opracowano koncepcję gatunków uciekinierów<br />
(ang. refugee species). Określenie to odnosi się<br />
do gatunków zwierząt, które zostały pozbawione<br />
dostępu do optymalnych siedlisk, a miejsca<br />
ich występowania są ograniczone do środowisk<br />
suboptymalnych lub marginalnych, co może prowadzić<br />
do obniżenia dostosowania i <strong>za</strong>gęszczeń,<br />
a w konsekwencji do wyginięcia. Identyfikacja<br />
tych gatunków, poznanie ich ekologii i wzorca<br />
użytkowania siedlisk w przeszłości oraz ich restytucja<br />
w optymalnych środowiskach jest niezbędna<br />
do ich ochrony. Koncepcja została przedstawiona<br />
na przykładzie żubra, który jest uważany<br />
<strong>za</strong> gatunek leśny, mimo iż ewolucyjna historia<br />
gatunku, cechy morfologiczne, dieta i preferencje<br />
środowiskowe wskazującą na adaptacje do<br />
środowisk otwartych lub mies<strong>za</strong>nych. Przetrwanie<br />
żubra w środowiskach leśnych w przeszłości<br />
mogło być wynikiem <strong>za</strong>stępowania środowisk<br />
otwartych przez lasy w okresie polodowcowym<br />
i wzrastającej w tym okresie presji człowieka,<br />
co doprowadziło do zepchnięcia żubra do środowisk<br />
leśnych i stopniowego znikania gatunku<br />
z obs<strong>za</strong>rów Europy. Przetrwanie w środowiskach<br />
leśnych Puszczy Białowieskiej żubr <strong>za</strong>wdzięc<strong>za</strong><br />
intensywnej ochronie przez królów polskich<br />
i carów rosyjskich oraz użytkowaniu Puszczy<br />
sprzyjającemu żubrom (koszenie łąk w dolinach<br />
rzecznych).<br />
• Przeprowadzono badania nad filogeografią łasicy<br />
łaski (Mustela nivalis), analizując sekwencje<br />
genu cytochromu b mitochondrialnego DNA u 49<br />
osobników z Polski uzupełnione o opublikowane<br />
dane z innych części Europy. Anali<strong>za</strong> bayesowska<br />
ujawniła znaczenie ostatniego zlodowacenia<br />
i okresu młodszego dryasu w różnicowaniu linii<br />
filogenetycznych i zmianach demograficznych<br />
populacji łasic. Badania wskazują, że okres ostatniego<br />
zlodowacenia łasice mogły przetrwać w re-<br />
– 73 –
Change language