Somali - Committee to Protect Journalists

kuwaa oo saraakiisha dawladu ay xireen, u hanjabeen, ama ay wax yeeleeyeen saxafiyiin isticmaalay
qoraallo sir ah. Tusaale ahaan Cameroon, maamulku waxa uu xiray afar saxafi oo helay qoraal la mala-­‐
saxafiyiintaas waa la
jirdilay; mid labaad waxa uu ku dhintay xabsiga. Waxaa muhiim ah inaad fahanto in masuuliyadaada
anshaxa ay si adag u horimaan karaan kooxo handaad badan oo kuu hanjabi kara ama ku qasbi karo.
saxafiyiinta waa in ay ukuurgalaan ama ay isticmaalaan hababka ay u ilaalinta ilahooda xogta marka ay
xiriirayaan ama ay keyd sanayaan. Ka fakar xiliga iyo habka aad ula xiriirayso ilahaaga xogta, in aad ka
wacdo teleefoonka guriga ama kan gacanta, haddii ay tahay inaad xafiiskooda ku booqato ama guriga,
iyo haddii aad isticmaalayso farriin qoraal email ah oo furan ama amaan ah iyo farriin waddada
sheekaysi. Qiimee in aad isticmaasho eray sired fudud or ama been ah, si aad ugu qariso aqoonsiga
ilaahaag xogta, qoraaladaada ama midda internetka aad ku dirayso. Addigoo isticmaalaya qaab qarsoodi
ah, iyo habab kale.
Aqoonsiga ilaha xogta waxaywali noqon karaan kuwa u jilicsan inaad sheegto haddii lagugu qasbo. Sidaa
darted saxafiyiin badan oo jooga goobaha ay colaadaha ka jiraan waxayiska ilaaliyaan in ay qoraan ama
ay ogaadaan magacyada oo buuxa ama magacyada rasmiga ah ee illaha xogta aan doonaynaynin in
magacyadooda lagu soo xigto diiwaanka.
Sharciyada ku saabsan siraha, gafafka iyo meel ka dhaca hadba waxayku xiran yihiin wadamada uu
yahay, iyadoo qaar ay sharciyadu dhigayaan in la duubo wicitaanada teleefoonka, shirarka, iyo goobaha
ay dadku isugu yimaadaan, siday qabta masruuca xeerka saxaafadda bulshada ah Citizen Media Law
Project ee xarunta interneetka iyo bulshada berman ee jaamcada Harvard. Wadamo badan, kooxaha
xoriyada saxaafadda guduha ayaa waxaykusiin karaan faahfaahin dheeraad oo ku saabsan siraha iyo
sharciyada meel kadhaca, iyo hab dhaqanka maamulka ee hirgelinta sharciyadaas. (In badan oo kamid
waxaa ay ku taxan yihiin qoraalka lifaaqa E:
taxaal muhiim ah oo kooxaha xoriyada saxaafadda udooda ah ee caalamka International Freedom of
Expression Exchange.) Inaad tahay saxafi kuuma siinayso xaq in aad wax xadid, u dhacdo, ama haddii
kale aad ku xad gudubto sharciyo la dejiyay si aad u hesho macluumaad.
Amaanka iyo Hubka
In badan oo kamid ah saxafiyiinta iyo qabiirada amaanka waxay ku talinayaan in markii aad soo
tebinayso dagaal in aadan qaadan hub ama waxyaabo kale oo la xiriira dagaalka. Haddii aad sidaas
samayso waxaytaas in aad lumiso aqoonsigaaga dulmeere iyo marka lagu daro tan
dhamaan wariyeyaasha ka shaqeeya goobaha dagaalada. Goobaha ay dagaalada ka jiraan sida
Soomaaliya oo horaantii 1990dii, iyo sanadihii 2000 Ciraaq iyo Afghanistaan, warbaahinta waxaykireysan
jirtay shaqaale amaan oo hubeysan iyo kuwa aan hubeysnayn si ay u difaacaan saxafiyiinta ka
howlgelaya goobta. Joogitaanka ay kula joogaan ilaalo amaan waxayhoos u dhigaysaa dulmeeranimada
saxafiga. o badan oo warbaahineed ayaa waxayu arkaan in aysan jirin fursad kale oo aan ka ahayn
in aad ku tiirsanaato illaalo gaar ah si ay shaqaalahooda u illaaliyaan marka lagu guda jiro xaaladaha aan
la xakameyn Karin. Waxaa si adag loo diidaa in la qaato hub markii aad howl ku guda jirto. Dalalka qaar
oo uu sharci fulinta ay jilicsanyahay, saxafiyiinta halista ku jira waxaydoor bidaan in ay qaataan hub.
a in aad ka fakartaa in qaadashada hub ay kugu sababi
karto halis dhimasho, ayna wax u dhimi karto doorkaagii ahaa inaad tahay dulmeere.
Rabshadaha faraxumaynta
Weerarkii galmada ee loo gaystay wariyehii CBS, ahna xubin kamid ah xubin golaha CPJ Lara Logan,
iyadoo tebbinaysa rabshadihii siyaasadeed ee ka dhacay Qaahira bishii Febraayo ee 2011ka ayaa waxaa
17