Somali - Committee to Protect Journalists

Diyaar garowga daruuriga ah
Saxafi kasto oo doonaya inuu kasoo warama goobaha ay cudurada kadilaacaan ama kuwa raaco
gurmadka deg-­‐degga, waa inay caafimaad kooda wanagsan yahay, difaaca jirkoodana wanaagsan yahay
iyo inaysa jirin wax u sahli karo inuu kudhaco cudurka goobta kajiro
adduunka (WHO), buuga
yar tala bixinta cafimaadka, isku day inaad heli karto waxyaabaha laga qoray goobta uu cudurka ka
dilaacay, sidoo kale baar inaad heli karto wax yaabaha ay ka qortay jariirada cudurada faafa, laanta
Maraykanka a adduunka waxay bixisaa tala
y soo
saartay buug loogu tala galay saxafiyiinta
saartaa wargays joogto ah oo mar waliba la cusboonaysiiya ee loogu talagalay goobaha hargabka
xummada wata kadilaaca, iyo goobaha kacaagan in safar lagu tago waxaana laga heli karaa barta
caalamiga asagoo kuqoran luuqado badan.
adduunka iyo xarunta xakamaynta iyo difaaca cudurada ee Maraykanka mid waliba
waxay bixisaa macluumaad kusaabsan cilmiga noolaha, kemikaalka iyo wax yaabaha bixiya shucaaca oo
noolasha Khatar galiya. Mar kasta heshid
macluumaad cusub. Labadaba waxay bixiyaan wararka intarneetka lagu diro iyo kuwa raadiyaha laga
dhagaysto intarneetka kuwoodii ugu dambeeyay kuwasoo caawinaayo saxafiyiinta si ay mar kasta u
ilaaliyaan naftooda.
La tasho qabiirada caafimaadka intaa aad bixin. Qaado talaalka laguu soojoodiyay, sug ilaa inta loogu
tala galay inuu ka shaqeeya talaalka. ( ka eeg qeebta xanaanada dawaynta iyo talaalada cutubka 1).
Hubso santuuqaaga dawada inuu yahay mid ku haboon oo laisgu haleen karo oo dhamaystiran, iyo
dawooyinka qaas ah dhibaatooyinka ka jira goobta hawsha aad udayso (ka eeg lifaaqa A taxaalka).
Qaada dawoonyin badan waxaa laga yaaba in aan laga helin mesha aad aadeeysid, hubso caymiskaaga
inuu yahay mid dabooli karo cafimaadkaaga haddii xanuun yimaado inta aad shaqada kujirto iyo inay
qarashka dawayta deg-­‐degga ah. Saxafiyiinta iyo dadka kale waxaa laga yaaba in loo diida inay kabaxaan
goobta ay cudurada kadilaaceen haddii uu xanuun yimaada. Taa waxaa laga yaabaa inay ku keento
xanuun jirka iyo maskada la xariiro. Xasuusnoow haddii axuun khatarta oo deg-­‐degg ah yimaada oo ay
latacaali waayaan shaqaalaha deegaanka isku day inaan heli karto badal kale.
Difaaca naftaada
Saxafiga waa inuu wax kasto ka hormariyaa naftiisa. Naftaada wax ka wanaagsan majiro, haddii lagu dilo,
ama aad xanuunsata kasoo kadhashay wax aad isku dhigtay, culayskaa adi unbuu kudhibi, madhibaayo
hantida iyo maalka.
Caafimaadka wanaagsan iyo talaalka ma damaanad qaadayaan in ay difaacan cudurada. Daq
adduunka iyo buuga talooyinka caafimaadka iyo socdaalada adduunka kasoo la cusboonaysiya sanad
kasto. Iska ilaali cunada iyo biya wasaqaysan. Iska ilaali taabashada wax yaabaha dareera, jirka,
mareenada malaxda, wax yabaha kale ee la xariira wasaqda dawooyinka.
Barro sida la isugu lookala qaado cudurka meesha kajiro, iyo sida lais
adduunka
xoolaha jiran, carrada, hawada, iyo galmada iyo diiga iyo deecanka bukanaha.
Taxadarka Waxaa ka mid ah sinyeeri oo la isticmaalo, galmada oo la iska ilaaliyo, iyo haday suura
galtahay iskaalinta xaaladaha iyo meelaha cariiraga ah.
Ogoow qaababka khatarta guud ay kufido. Suntan Arxagagaxisada adeegsata iyo khatarta kale ee
noolaha ku wajahan waxaa ka mid noqon kara, cabeeb, kusumoonta cuntada , beerfuur, cudurka asiiba
sambabaha, furuq, iyo uur dhiig. hadba siday u aragto xaruumaha Maraykanka ee xakamaynta cudurada
47