06.01.2015 Views

Somali - Committee to Protect Journalists

Somali - Committee to Protect Journalists

Somali - Committee to Protect Journalists

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

caasimadooda ama degaanada kale iyo wadankooda. Ururrada sida Philippine Center for Investigative<br />

Journalism, waxaa la aasaasay 1989, ama wadanka Colombia Foundation for a Free Press, waxaa la aas-­aasay<br />

1996, kuwaasoo ka ciyaaray door muhiim ah joojinta weerrada kadanka ah saxafiyiinta , iyo isu<br />

keenka saxafiyiinta dhamaan. Ururka filibiin waxay faaqidaan akhbaarka dilalka loo gees<strong>to</strong> saxafiyiinta<br />

iyo inay ku dar-­‐<br />

Waxaa kale oo raacay ururka Brazilian Association for Investigative Reporting, kasoo la askumay 2002<br />

kadib markii la afduubay kadibna la dilay wariyihii telefishoonka qaranka TOM LOPES. Ururka brazil<br />

wuxuu kucadaadiyay xukumada inay tillaabo kaqaada kuwa soo weerarra warbaahinta.<br />

adhaha warbaahinta caalamka sida guddiga<br />

difaaca saxafiyiinta CPJ iyo ururka fadhigiisu yahay paris wariyeyaasha aan xuduuda lahyn, iyadoo taa<br />

). Ururrada<br />

caalamiga waxay ka caawinayaan in kor uqaadaan suncada saxafiyiinta ku hoos shaqeeya khatarta iyo<br />

inay cadaadi kusaaraan xukuumadaha inay ujawabaan.<br />

Qorsheyn macquul ah<br />

Saxafiyiinta ay soo wajahaan khatarta joogtada ah waa inay si sameeya qorsha macquul ah. Qorshaha<br />

waa inuu kudarsadaa contaktiyada saxafiyiinta iyo xubnaha qoysaska, tifaftireyaashaiyo sidoo kale<br />

dawlada, diblomaasiyiinta dibadda iyo sidoo kale warbaaxinta guddaha iyo kuwa<br />

caalamiga iyo hay;adaha udooda xuquuqda aadanaha.<br />

Qorshaha waa inuu qeexaa sida joogatada u dhacaan iyo qaabka ugu wanaagsan oo saxafiga uu ula<br />

socon karo tifaftireyaashaiyo xubnaha qoyska. Qorshaha waxaa kujira kara calaamada fudud oo saxafiga<br />

uu diri karo haddii ay halis deg-­‐degga timaado. Sharciyada ama qorshaha waa inuu kujiraa nuqullo sida<br />

uu ula goobaha ama kuwareegid isgaarsiin kale. Haddii ay dhacdo inaad hawada kabaxdo qorsha waa<br />

inuu sii cadeeya inta lagaa war sugi karo inta ay xubnaha qoyska iyo tifaftireyaashaayan qaadin wax<br />

tilaabo ah. Qorsha wa inuu kujiraa qoraal dhamaystiran ee shaqsiyaadka iyo tafaftirayaasha, iyo kuwa la<br />

jecel yahay uu la xariri jiray gudaha iyo dibbada ama gobolka.<br />

10. Ka jawaab celinta walwalka (Stress Reactions)<br />

Dhibaatada walwalka ee ka Dambeeysa dhaawac ama dilis waa mid caadiyan ka dhalata dhacdooyinka<br />

aan caadiga ahayn. Isku-­‐buuqa Maskaxdu oo kaliyah saamayn kuma yeesho wariyeyaasha soo tebiya<br />

colaadaha, balse sidoo kale saxafiyiinta tebisa masiibooyinka la xiriira xanuun ama geeri. Xukunada dilka,<br />

<strong>to</strong>ogashada macnedarada ah, goobaha dalxiiska ee la qarxiyo, weerarada galmada, faraxumeynta<br />

carruurta, rabshada guriga, isqarxinta, iyo handadaad oo ay kamidyihiin sheekooyinka sababi walwalka<br />

xaddhaafka ah.<br />

Dhibaatada walwalka ee ka Dambeeysa dhaawac ama dilis ayaa isku soo tari kartaa qaabab badan.<br />

Shaqsiga la kulma Isku-­‐buuqa Maskaxdu waxayu qeexaan xaalad mid aan cadai ahayn inkabadan ama in<br />

wax badan l;aga qab<strong>to</strong> Saxafiyiinta shaqadoodu ay tahay in ay dulmeeraan ay tebiyaan dhacdooyinka,<br />

yaysan xittaa ku lug lahaanin, ama ay daawadaan masiibooyinka bina;aadanka waxayqaadi karaan<br />

dhibaa<strong>to</strong> dareen oo adag. Saxafiyiinta wareysta dhibayaasha qaba Dhibaatada walwalka ee ka<br />

Dambeeysa dhaawac ama dilis waa laga yaabaa in la qaadsiiyo ama ay la kulmaan waxayqabiirada ay<br />

ugu yeeraan Dhibaatada ka Dambeeysa dhaawac ama dilis oo aad u daran ee la dareemo.<br />

Tifaftireyaasha sawirada ama muuqaalada waxaa laga yabaa in ay la kulmaan Dhibaatada ka Dambeeysa<br />

dhaawac ama dilis muddada ay ku howlanyihiin muuqaal. Maamulayaasha wararka oo heer kasta leh<br />

waxaa ay qaadi karaan Dhibaatada walwalka ee ka Dambeeysa dhaawac ama dilis iyagoo la tacaalaya<br />

51

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!