Somali - Committee to Protect Journalists
Somali - Committee to Protect Journalists
Somali - Committee to Protect Journalists
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
caasimadooda ama degaanada kale iyo wadankooda. Ururrada sida Philippine Center for Investigative<br />
Journalism, waxaa la aasaasay 1989, ama wadanka Colombia Foundation for a Free Press, waxaa la aas-aasay<br />
1996, kuwaasoo ka ciyaaray door muhiim ah joojinta weerrada kadanka ah saxafiyiinta , iyo isu<br />
keenka saxafiyiinta dhamaan. Ururka filibiin waxay faaqidaan akhbaarka dilalka loo gees<strong>to</strong> saxafiyiinta<br />
iyo inay ku dar-‐<br />
Waxaa kale oo raacay ururka Brazilian Association for Investigative Reporting, kasoo la askumay 2002<br />
kadib markii la afduubay kadibna la dilay wariyihii telefishoonka qaranka TOM LOPES. Ururka brazil<br />
wuxuu kucadaadiyay xukumada inay tillaabo kaqaada kuwa soo weerarra warbaahinta.<br />
adhaha warbaahinta caalamka sida guddiga<br />
difaaca saxafiyiinta CPJ iyo ururka fadhigiisu yahay paris wariyeyaasha aan xuduuda lahyn, iyadoo taa<br />
). Ururrada<br />
caalamiga waxay ka caawinayaan in kor uqaadaan suncada saxafiyiinta ku hoos shaqeeya khatarta iyo<br />
inay cadaadi kusaaraan xukuumadaha inay ujawabaan.<br />
Qorsheyn macquul ah<br />
Saxafiyiinta ay soo wajahaan khatarta joogtada ah waa inay si sameeya qorsha macquul ah. Qorshaha<br />
waa inuu kudarsadaa contaktiyada saxafiyiinta iyo xubnaha qoysaska, tifaftireyaashaiyo sidoo kale<br />
dawlada, diblomaasiyiinta dibadda iyo sidoo kale warbaaxinta guddaha iyo kuwa<br />
caalamiga iyo hay;adaha udooda xuquuqda aadanaha.<br />
Qorshaha waa inuu qeexaa sida joogatada u dhacaan iyo qaabka ugu wanaagsan oo saxafiga uu ula<br />
socon karo tifaftireyaashaiyo xubnaha qoyska. Qorshaha waxaa kujira kara calaamada fudud oo saxafiga<br />
uu diri karo haddii ay halis deg-‐degga timaado. Sharciyada ama qorshaha waa inuu kujiraa nuqullo sida<br />
uu ula goobaha ama kuwareegid isgaarsiin kale. Haddii ay dhacdo inaad hawada kabaxdo qorsha waa<br />
inuu sii cadeeya inta lagaa war sugi karo inta ay xubnaha qoyska iyo tifaftireyaashaayan qaadin wax<br />
tilaabo ah. Qorsha wa inuu kujiraa qoraal dhamaystiran ee shaqsiyaadka iyo tafaftirayaasha, iyo kuwa la<br />
jecel yahay uu la xariri jiray gudaha iyo dibbada ama gobolka.<br />
10. Ka jawaab celinta walwalka (Stress Reactions)<br />
Dhibaatada walwalka ee ka Dambeeysa dhaawac ama dilis waa mid caadiyan ka dhalata dhacdooyinka<br />
aan caadiga ahayn. Isku-‐buuqa Maskaxdu oo kaliyah saamayn kuma yeesho wariyeyaasha soo tebiya<br />
colaadaha, balse sidoo kale saxafiyiinta tebisa masiibooyinka la xiriira xanuun ama geeri. Xukunada dilka,<br />
<strong>to</strong>ogashada macnedarada ah, goobaha dalxiiska ee la qarxiyo, weerarada galmada, faraxumeynta<br />
carruurta, rabshada guriga, isqarxinta, iyo handadaad oo ay kamidyihiin sheekooyinka sababi walwalka<br />
xaddhaafka ah.<br />
Dhibaatada walwalka ee ka Dambeeysa dhaawac ama dilis ayaa isku soo tari kartaa qaabab badan.<br />
Shaqsiga la kulma Isku-‐buuqa Maskaxdu waxayu qeexaan xaalad mid aan cadai ahayn inkabadan ama in<br />
wax badan l;aga qab<strong>to</strong> Saxafiyiinta shaqadoodu ay tahay in ay dulmeeraan ay tebiyaan dhacdooyinka,<br />
yaysan xittaa ku lug lahaanin, ama ay daawadaan masiibooyinka bina;aadanka waxayqaadi karaan<br />
dhibaa<strong>to</strong> dareen oo adag. Saxafiyiinta wareysta dhibayaasha qaba Dhibaatada walwalka ee ka<br />
Dambeeysa dhaawac ama dilis waa laga yaabaa in la qaadsiiyo ama ay la kulmaan waxayqabiirada ay<br />
ugu yeeraan Dhibaatada ka Dambeeysa dhaawac ama dilis oo aad u daran ee la dareemo.<br />
Tifaftireyaasha sawirada ama muuqaalada waxaa laga yabaa in ay la kulmaan Dhibaatada ka Dambeeysa<br />
dhaawac ama dilis muddada ay ku howlanyihiin muuqaal. Maamulayaasha wararka oo heer kasta leh<br />
waxaa ay qaadi karaan Dhibaatada walwalka ee ka Dambeeysa dhaawac ama dilis iyagoo la tacaalaya<br />
51