Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju usług turystycznych w Polsce

4.4. Rodzaje wykorzystywanych danych i źródła ich pochodzenia
z uwagi na bardzo zróżnicowane taryfy (warto tu chociażby wspomnieć taryfy linii regularnych,
ceny przelotów czarterowych czy też rozpowszechnionych w ostatnich latach linii
niskokosztowych), po drugie: z powodu dużego znaczenia innych środków transportu, w tym
transportu samochodowego. Dodatkowym problemem jest także uzyskanie danych dla
dłuższych szeregów czasowych. Stąd w wielu badaniach empirycznych uzyskuje się wątpliwe
informacje o braku zależności pomiędzy cenami transportu a wielkością popytu turystycznego;
skłania to do traktowania tej zmiennej ze szczególną ostrożnością. 144
W odniesieniu do transportu lotniczego w modelach spotkać można różne mierniki:
realne przeciętne ceny w klasie turystycznej, realnie uzyskane przychody na 1 pasażerokilometr,
ale także odległość między rynkiem wysyłającym a recepcyjnym, czy też cenę
paliwa lotniczego. Dla transportu drogowego najczęściej wykorzystuje się cenę paliwa samochodowego.
W niektórych przypadkach spotkać można wykorzystywanie ceny za baryłkę
ropy naftowej, ale ten miernik wydaje się być trudny do zastosowania ze względu na fakt, że
zmiany cen ropy nie przekładają się na natychmiastowe zmiany cen paliwa (zwłaszcza cen
detalicznych), należałoby więc zastosować w tym przypadku jakieś przesunięcie w czasie.
Poza czterema głównymi, wyżej omówionymi zmiennymi objaśniającymi (dochód, cena,
kursy walut, koszty transportu) w opublikowanych modelach spotkać można szereg innych
zmiennych, z reguły dostosowanych do specyfiki kraju bądź do szczególnych potrzeb danego
projektu badawczego. Często pojawiają się zmienne obrazujące kierunek i dynamikę zmian
wybranych zjawisk, powszechnie uważanych za oddziałujące na popyt turystyczny, jak chociażby
zmiany demograficzne, zmiany w długości płatnych urlopów, poziomie wykształcenia,
stopniu urbanizacji itp. Zwraca uwagę fakt, że w modelach znaleźć można także zmienne
jakościowe, próbujące uwzględnić wpływ czynników niemierzalnych, takich jak atrakcyjność
turystyczna regionu, szczególne wydarzenia przyciągające turystów (sportowe, kulturalne,
polityczne), czy też decyzje administracyjne, ułatwiające bądź utrudniające podróżowanie
(ułatwienia w ruchu granicznym, wizy, ograniczenia w zakresie możliwości wymiany walut
itp.). Są one włączane do modeli w postaci tzw. zmiennych losowych (dummy variables).
Z dotychczasowych badań empirycznych wynika, że ich wpływ na popyt jest różny: od
bardzo dużego w odniesieniu do sytuacji zagrażających bezpieczeństwu turystów (napięcia
między krajami, zamachy terrorystyczne, epidemie) po stosunkowo nieznaczne (wielkie
wystawy, koncerty, lokalne wydarzenia sportowe).
4.4. Rodzaje wykorzystywanych danych i źródła ich
pochodzenia
4.4.1. Zestaw wskaźników opisujących popyt turystyczny i czynniki
ekonomiczne wpływające na jego rozwój
Charakterystyka zjawiska turystyki zaprezentowana w poprzednich rozdziałach wskazała
na ogromną złożoność popytu turystycznego, a zatem konieczność wyboru do badania
zarówno najważniejszych dla turystyki segmentów rynku, jak i obszarów emisji ruchu tury-
144
T. Sinclair i M. Stabler: The Economics of Tourism. Londyn. Nowy Jork. Routledge 1998, s. 44.
106