Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju usług turystycznych w Polsce

4.5. Ograniczenia
szeregów czasowych. W szczególności odnosi się to do trudno kwantyfikowalnych społecznych
aspektów podejmowania decyzji nabywczych turystów, takich jak chociażby wpływ
efektu demonstracji, rola pełniona przez daną osobę w rodzinie, cechy osobowości, zainteresowania,
poglądy, dotychczasowe doświadczenia turystyczne.
4.5. Ograniczenia
Zarówno modele jedno, jak i wielorównaniowe mają szereg niedoskonałości i ograniczeń.
Formułując swoje zastrzeżenia T. Sinclair i M. Stabler słusznie wskazują przede wszystkim
na niewłaściwy dobór zmiennych objaśniających. Dzieje się tak już na etapie formułowania
założeń a dotyczy zarówno niepotrzebnego uwzględnienia niewłaściwej zmiennej, jak
i pominięcia ważnej. Takie błędy prowadzić mogą do fałszywych, mylących wyników, a następnie
szkodliwego opierania na ich podstawie decyzji planistycznych. Autorzy ci zwracają
również uwagę, że w niektórych sytuacjach należy równocześnie analizować równania popytu
i podaży, w tym zatrudnienia. Podkreślają również, że często brak jest koncepcyjnego
powiązania analizy popytu turystycznego z makroekonomicznymi teoriami konsumpcji i badaniem
procesu oraz momentu podejmowania przez klientów-turystów decyzji o podróży.
Chodzi tu przede wszystkim o polemikę w stosunku do tych badaczy, którzy dość powszechnie
przyjmują założenie, że decyzje te zależą np. od bieżącego, a nie przeszłego, bądź
przyszłego (spodziewanego) dochodu. Uznając te uwagi za w pełni uzasadnione, w przedstawionej
w niniejszej pracy analizie uwzględniono opóźnienia reakcji konsumentów zarówno
na zmiany dochodów, jak i cen (w tym kursów walut). W większości opracowań abstrahuje
się również od badania zmian popytu turystycznego w powiązaniu z modelem całej konsumpcji,
a zwłaszcza z decyzjami co do nabywania dóbr trwałego użytku. 153
Z przeglądu dotychczasowych badań wynika, że w turystyce w zasadzie brak jest dynamicznego
podejścia do modeli popytu. Nieczęsto spotyka się uwzględnianie problemu oszczędności,
stawianie hipotez odnoszących się do zjawiska inercji w zachowaniach konsumpcyjnych,
brania pod uwagę zasobności gospodarstw domowych i ich wyposażenia w dobra
trwałego użytku. Nie uwzględnia się zatem zachowań wynikających z działań podejmowanych
przez konsumentów w przeszłości, zagadnień racjonalnych oczekiwań (np. co do
wzrostu przyszłych dochodów), czy też długookresowej maksymalizacji użyteczności. 154 Problem
ten dotyczy zresztą całego popytu, nie tylko turystycznego. B. Suchecki, A Welfe,
omawiając funkcje popytu zwracają uwagę, że „(...) w zależności od celów i warunków
badania w funkcjach popytu powinny być uwzględniane: zasoby dóbr trwałych, zasoby
majątku płynnego (oszczędności pieniężne), konsumpcja i dochody z okresów poprzednich
(przy zastosowaniu ewentualnie rozkładów opóźnień).” 155 Zakłada się również, że system
preferencji klienta jest określony, niezmienny w czasie, tymczasem w turystyce realne
153
T. Sinclair, M. Stabler: The Economics of Tourism…, op. cit., s. 37 - 47.
154
Zwraca na to uwagę wielu autorów, m.in. R. Durbary: Long Run Structural Tourism Demand Modelling:
An Aplication to France, s. 4,
155
B. Suchecki, A Welfe: Popyt i rynek w warunkach nierównowagi. PWE, Warszawa 1988. [@]:
http://www.kep.uni.lodz.pl, 8. 11.2008.
114