Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju usług turystycznych w Polsce

4.1. Przegląd podstawowych rozwiązań
W niewielu badaniach można znaleźć bardziej kompleksowe podejście do analizy czynników
determinujących zmiany w popycie; wiąże się to z zastosowaniem wielorównaniowych
kompletnych modeli popytu, które służą opisaniu, w jaki sposób wydatki turystyczne
ponoszone przez najważniejsze segmenty rynku są alokowane w sektorach świadczących
podstawowe rodzaje usług turystycznych.
Zdaniem M.T. Sinclair i M. Stabler modele jednorównaniowe mają wiele zalet. Są
przede wszystkim proste do zastosowania, a ponadto dostarczają wiele informacji, pokazując
chociażby poziom elastyczności popytu względem wybranych do analizy czynników. Tę
elastyczność można określić zarówno dla krótkich, jak i dłuższych okresów i w ten sposób
pokazać, jak zmienia się popyt pod wpływem zmian zachodzących w interesującej nas
zmiennej (np. dochodach turystów czy też nakładach na promocję turystyczną) w krótkim,
a jak w dłuższym czasie. Ma to z pewnością znaczenie dla instytucji odpowiedzialnych za
planowanie pewnych działań związanym z rozwojem turystyki (np. działań marketingowych)
pozwala bowiem określić, kiedy należy się spodziewać reakcji popytu na podjęcie tych
działań. 129 Zaletą modeli jednorównaniowych jest również łatwość dokonywania obliczeń,
którą zawdzięczamy licznym pakietom statystycznym. Oznacza to, że zarówno autorzy podejmowanych
analiz, jak i odbiorcy (czytelnicy) mają dość dużą możliwość interpretacji
uzyskanych parametrów. Zazwyczaj w polu zainteresowania znajdują się, oprócz współczynników
elastyczności popytu, krótko- i długoterminowe efekty krańcowe.
4.1.3. Modele wielorównaniowe
Modele wielorównaniowe służą do pokazania czynników determinujących popyt turystyczny
realizowany w wielu obszarach recepcyjnych przez konsumentów z wielu obszarów
wysyłających. Takie modele zostaną wykorzystane w dalszej części opracowania.
Model AIDS
Model AIDS (Almost Ideal Demand System, „prawie idealny” system funkcji popytu)),
opublikowany w końcu lat siedemdziesiątych przez A.S. Deatona i J. Muellbauera, jest
uważany jako szczególnie przydatny z punktu widzenia weryfikowania wielu hipotez odnoszących
się do zachowań konsumentów-turystów na rynku. W modelu wychodzi się z założenia,
że konsument w pierwszej kolejności dokonuje podziału swojego budżetu na kilka
dużych grup wydatków (mieszkanie, wyżywienie, zakupy dóbr trwałego użytku, turystyka
itp.), następnie budżet przeznaczony na wszystkie swoje potrzeby turystyczne dystrybuuje
między wyjazdy do wybranych obszarów recepcyjnych bądź na wybrane rodzaje turystyki.
AIDS jest modelem dobrze nadającym się do tego, aby oszacować podział budżetu turystycznego
i ustalić wielkość sub-budżetów przeznaczonych na poszczególne rodzaje turystyki
i/lub turystykę do tych obszarów, które są wybrane przez konsumentów (i które są przedmiotem
zainteresowania). W ostatnich latach model ten jest bardzo często wykorzystywany,
zwłaszcza w celu oceny poziomu wskaźników dochodowej i cenowej (prostej i mieszanej)
elastyczności popytu turystycznego. W literaturze przedmiotu znaleźć można szereg zastosowań
AIDS w celu oceny podziału budżetu turystycznego konsumentów np. z Niemiec,
129
T. Sinclair i M. Stabler: The Economics of Tourism. Londyn. Nowy Jork. Routledge 1998, s. 36 i nast.
97