Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju usług turystycznych w Polsce

2.1. Ekonomiczne determinanty rozwoju popytu turystycznego
kolei wejście Polski do Unii Europejskiej przyczyniało się – aż do początków kryzysu finansowego
– do rozkwitu międzynarodowych stosunków gospodarczych i politycznych, a zatem
jest szczególnie istotne jako czynnik wzrostu liczby międzynarodowych podróży służbowych.
2.1.1. Pozacenowe ekonomiczne czynniki kształtujące popyt turystyczny
2.1.1.1. Czynniki występujące w makrootoczeniu rynku turystycznego
Dość powszechnie uważa się, że spośród czynników występujących w makrootoczeniu
rynku turystycznego najważniejszą determinantą ekonomiczną, wyznaczającą wielkość popytu,
są dochody indywidualne gospodarstw domowych, przeliczane zazwyczaj na jedną
osobę. W opracowaniach z zakresu ekonomiki turystyki zwykło się zaznaczać, że potrzeby
turystyczne należą do potrzeb wyższego rzędu, a zatem popyt turystyczny może być realizowany
w ramach tak zwanego funduszu swobodnej konsumpcji. Fundusz ten powstaje dopiero
wówczas, gdy zostaną zaspokojone potrzeby podstawowe. Oznacza to, że poziom
dochodu gospodarstwa domowego musi być tak duży, żeby doszło do powstania tego
funduszu, a czynniki kształtujące popyt turystyczny muszą być tak silne, aby w jego ramach
konsument wybrał produkty turystyczne. A zatem uważa się, że konsumpcja turystyczna
pojawia się dopiero po przekroczeniu pewnego progu dochodów 57 . O ile generalnie trzeba
się zgodzić z powyższymi założeniami, o tyle warto pamiętać, że wiele form turystyki
stanowi dla niektórych segmentów rynku dobro podstawowe (pewne rodzaje turystyki
zdrowotnej, krótkookresowe podróże związane ze świętami rodzinnymi, wycieczki szkolne
dzieci i młodzieży i tp.). W tych przypadkach próg dochodu, powyżej którego pojawi się
konsumpcja turystyczna, może zostać bardzo obniżony Omawiając dochody indywidualne
ludności (pochodzące z różnych źródeł, w tym także z różnego rodzaju zasiłków, np. wypłacanych
osobom bezrobotnym) nie należy także zapominać o preferencjach co do sposobu
ich wykorzystania. Można założyć, że w skrajnych sytuacjach konsument może w całości
przeznaczyć swój fundusz swobodnej decyzji na turystykę lub cały wydać na inne dobra i
usługi. W praktyce udział dóbr turystycznych w budżetach konsumentów mieści się gdzieś
pomiędzy tymi skrajnościami.
Badanie wpływu najważniejszego czynnika oddziałującego na popyt turystyczny, jakim
jest dochód, wymaga zwrócenia uwagi na trzy kwestie szczegółowe:
Znaczenie czynnika, jakim jest zasobność gospodarstw domowych (dobrobyt) i jakość
życia. Wydaje się, że analiza wpływu zmian dochodów na popyt turystyczny nie może być
oderwana od analizy poziomu zamożności: w dłuższym okresie poziom zamożności (dobrobyt)
jest z jednej strony zwiększany o przychody bieżące, z drugiej zaś – zmniejszany o
bieżące wydatki, a zatem jest skumulowanym dochodem z poprzednich okresów pomniejszonym
o skumulowane rozchody. Zasobność gospodarstw domowych jest jednym z elementów
wyznaczających poziom dobrobytu, a tym samym szeroko rozumiany poziom życia i
jako taki może być czynnikiem zakłócającym podstawowe prawidłowości ekonomiczne w
odniesieniu do popytu turystycznego. Można wobec tego wyobrazić sobie sytuację, gdy na
przykład. konsument o wysokim poziomie życia niekoniecznie zareaguje spadkiem popytu
na wzrost cen lub czasowy spadek dochodu, i odwrotnie: konsument o niskim poziomie
57
S. Wodejko: Ekonomiczne zagadnienia turystyki..., op. cit., s. 50.
33