Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju usług turystycznych w Polsce

2.3. Ekonomiczne determinanty rozwoju podaży na rynku turystycznym
finansowania oraz ewentualne ograniczanie dostępu, gdy ich zdolność obsługowa jest niedostateczna.
W przypadku finansowania możliwe są dwie opcje: zainteresowani dobrowolnie
wnoszą opłaty albo za finansowanie, a często za skuteczność działań, odpowiada sektor
publiczny. Jeśli chodzi o finansowanie, to w przypadku dobrowolnych opłat zawsze występuje
pokusa dla gapowiczów, czyli korzystających bez opłaty. Stąd zazwyczaj dobra publiczne
finansowane są z obowiązkowych podatków, co jednak w warunkach ograniczeń
budżetowych grozi niedostatecznymi nakładami. Metody ograniczania dostępu do tego typu
dóbr to: reglamentacja, opłaty lub dopuszczenie do powstawania kolejek. Przykładem takich
zjawisk może być wprowadzenie opłat za parkowanie w centrach miast lub utrzymywanie
niedostatecznej przepustowości bezpłatnych szlaków komunikacyjnych, co powoduje zatory
w ruchu.
Drugim istotnym problemem związanym z określeniem determinantów podaży turystycznej
jest różnorodność koncepcji dotyczących uwarunkowań działalności przedsiębiorstw.
Neoklasyczna teoria ekonomii opiera się na przekonaniu o racjonalności działań i
dążeniu do równowagi przy określonym poziomie cen, kosztów i efektywnego popytu.
Teoria ta obwarowana jest jednak szeregiem warunków, które w realnej gospodarce nie
występują. Dotyczy to m. in. dysponowania pełną informacją o produkcie przez wszystkich
uczestników rynku, doskonałą mobilnością czynników produkcji i pełną substytucyjnością
produktów oferowanych przez wszystkich wytwórców. Zaczęły być rozwijane koncepcje,
które lepiej odzwierciedlają rzeczywistość. Do najważniejszych należą:
nowa ekonomia instytucjonalna, która kładzie nacisk na koszty transakcyjne i asymetrię
informacji na rynku,
teoria agencji wyjaśniająca zachowania uczestników kanałów rynkowych,
teoria behawioralna, która podważa dogmat o racjonalności działań podmiotów rynku,
różne wersje teorii opartych na zasobach przedsiębiorstwa, ze szczególnym uwzględnieniem
wiedzy i umiejętności wypracowywania przewagi kompetencyjnej 99 .
Jak zauważa M. Gorynia koncepcje te trudno uznać za konkurencyjne, raczej wyjaśniają
one różne aspekty działalności przedsiębiorstw 100 , niemniej zwracają uwagę na różne determinanty
kształtujące działania przedsiębiorstw, co więcej teoria zasobowa i behawioralna w
dużym stopniu opierają się na analizie przypadków, a nie na uogólnionych prawidłowościach.
Trzecim aspektem, który powinien być wzięty pod uwagę przy określaniu determinant
podaży turystycznej jest aspekt przestrzenny tego zjawiska. Wiele uwagi poświęca mu
geografia turystyki, ale jest to ujęcie opisowe. Powszechnie uznane są stwierdzenia, że o
rozwoju podaży turystycznej decyduje występowanie na danym terenie określonych zasobów
nazywanych walorami turystycznymi, ale nie wyjaśnia to wszystkich różnic w rozwoju
poszczególnych obszarów. Interesującym uzupełnieniem wcześniejszych koncepcji jest idea
99
Por. M. Stabler et al., op. cit., s. 80-91.
100
M. Gorynia, Teoria przedsiębiorstwa w okresie transformacji, „Ekonomista” nr 2/2000, s. 182-183.
52