PDF - Wolne Lektury

More documents

Recommendations

Info

Ona zaś wzięła przed się lutnię, podniosła do góry głowę jak ptak, który chce śpiewać, i przymknąwszy oczęta, poczęła srebrnym głosikiem: Gdybym ci ja miała Skrzydłeczka jak gąska, Poleciałaby ja Za Jaśkiem do Śląska! Rybałci zawtórowali jej zaraz, jeden na gęślikach, drugi na dużej lutni; księżna, która miłowała nad wszystko świeckie pieśni, poczęła kiwać głową na obie strony, a ǳieweczka śpiewała dalej głosem cieniuchnym, ǳiecinnym i świeżym jak śpiewanie ptaków w lesie na wiosnę: Usiadłaby ci ja Na śląskowskim płocie: „Przypatrz się, Jasiulku, Ubogiej sierocie”¹³⁹. I znów wtórowali rybałci. Młody Zbyszko z Bogdańca, który przywykłszy od ǳieciństwa do wojny i srogich jej widoków, nigdy nic podobnego w życiu nie wiǳiał, trącił w ramię stojącego obok Mazura i zapytał: — Co to za jedna? — To jest ǳieweczka z dworu księżnej. Nie brak ci u nas rybałtów, którzy dwór rozweselają, ale z niej najmilszy rybałcik i księżna niczyich pieśni tak chciwie¹⁴⁰ nie słucha. — Nie ǳiwno mi to. Myślałem, że zgoła anioł, i odpatrzyć się nie mogę. Jakże ją wołają? — A to nie słyszeliście? — Danusia. A jej ojciec jest Jurand ze Spychowa, komes¹⁴¹ możny i mężny, który do przedchorągiewnych¹⁴² należy. — Hej! nie wiǳiały takiej luǳkie oczy. — Miłują ją też wszyscy i za śpiewanie, i za urodę. — A któren¹⁴³ jej rycerz? — Dyć¹⁴⁴ to jeszcze ǳiecko. Dalszą rozmowę znów przerwał śpiew Danusi. Zbyszko patrzał z boku na jej jasne włosy, na podniesioną głowę, na zmrużone oczki i na całą postać oświeconą zarazem blaskiem świec woskowych i blaskiem wpadających przez otwarte okna promieni miesiąca¹⁴⁵ — i zdumiewał się coraz barǳiej. Zdawało mu się, że już ją niegdyś wiǳiał, ale nie pamiętał, czy we śnie, czy gǳieś w Krakowie na szybie kościelnej¹⁴⁶. I znów trąciwszy dworzanina, pytał przyciszonym głosem: — To ona z waszego dworu? — Matka jej przyjechała z Litwy z księżną Anną Danutą, która wydała ją za grabię¹⁴⁷ Juranda ze Spychowa. Gładka¹⁴⁸ była i możnego rodu, nad wszystkie inne panny księżnie miła i sama księżnę miłująca. Dlatego też córce dała to samo imię — Anna Danuta. Ale pięć lat temu, gdy przy Złotoryi Niemcy napadli na nasz dwór, ze strachu zmarła. Wtedy księżna wzięła ǳieweczkę — i od tej pory ją hoduje. Ojciec też często na dwór przyjeżdża i rad wiǳi, że mu się ǳiecko zdrowo, w miłości książęcej chowa. Jeno ilekroć Zemsta na nią spojrzy, tylekroć łzami się zalewa nieboszczkę swoją wspominając, a potem wraca na Niemcach pomsty szukać za swoją krzywdę okrutną. Miłował ci on tak tę swoją żonę, ¹³⁹�a �a�� a — pieśń ludowa spotykana w Wielkopolsce, Małopolsce, na Mazowszu i na Śląsku. ¹⁴⁰c�c�� — chętnie. ¹⁴¹�� — tu raczej w znaczeniu „możny rycerz” niż jako urząd. ¹⁴²�rz��c��r��y — rycerz walczący w pierwszym szeregu, przed sztandarem chorągwi (dawnej jednostki wojskowej), do której należy. ¹⁴³��r�� — ǳiś popr.: który. ¹⁴⁴�y� (gw.)— przecież. ¹⁴⁵��c (daw.) — księżyc. ¹⁴⁶�zy�a ��c��a — choǳi o witraż. ¹⁴⁷�ra��a — hrabia; Sienkiewicz nadaje Jurandowi ze Spychowa już trzeci nie odpowiadający sytuacji tytuł. ¹⁴⁸��a��a — tu: piękna. �� Krzyżacy� �� r��zy 12 Córka
jako nikt do tej pory swojej na całym Mazowszu nie miłował — i siła¹⁴⁹ już Niemców za nią pomorzył¹⁵⁰. A Zbyszkowi zaświeciły oczy w jednej chwili i żyły nabrały¹⁵¹ mu na czole. — To jej matkę Niemcy zabili? — spytał. — Zabili i nie zabili. Sama umarła ze strachu. Pięć roków temu pokój był, nikt Śmierć, Krzywda o wojnie nie myślał i każdy bezpieczno chaǳał. Pojechał książę wieżę jedną w Złotoryi budować, bez wojska, jeno z dworem, jako zwyczajnie czasu pokoju. Tymczasem wpadli zdrajcy Niemcy, bez wypowieǳenia wojny, bez żadnej przyczyny… Samego księcia, nie pomnąc ni na bojaźń boską, ni na to, że od jego przodków wszystkie dobroǳiejstwa na nich spadły, przywiązali do konia i porwali, luǳi pobili. Długo książę w niewoli u nich sieǳiał¹⁵² i dopiero gdy król Władysław wojną im zagroził, ze strachu go puścili; ale przy owym napaǳie umarła matka Danusi, bo ją serce udusiło, które jej pod gardło podeszło. — A wy, panie, byliście przy tym? Jakoże was zowią, bom zapomniał? — Ja się zowię Mikołaj z Długolasu, a przezywają mnie Obuch. Przy napaǳie byłem. Wiǳiałem, jako matkę Danusiną jeden Niemiec z pawimi piórami na hełmie chciał do siodła troczyć¹⁵³ — i jako w oczach mu na sznurze zbielała. Samego też mnie halebardą¹⁵⁴ zacięli, od czego znak noszę. To rzekłszy, ukazał głęboką bliznę w czaszce, ciągnącą się spod włosów na głowie aż do brwi. Nastała chwila milczenia. Zbyszko począł znów patrzeć na Danusię. Po czym spytał: — I rzekliście, panie, że ona nie ma rycerza? Lecz nie doczekał odpowieǳi, gdyż w tej chwili śpiew ustał. Jeden z rybałtów, człowiek tłusty i ciężki, podniósł się nagle, przez co ława przechyliła się w jedną stronę. Danusia zachwiała się i rozłożyła rączki, lecz nim zdołała upaść lub zeskoczyć, rzucił się Zbyszko jak żbik i porwał ją na ręce. Księżna, która w pierwszej chwili krzyknęła ze strachu, roześmiała się zaraz wesoło i poczęła wołać: — Oto rycerz Danusin! Bywajże, rycerzyku, i oddaj nam naszą miłą śpiewaczkę! — Chwacko ci ją ułapił! — ozwały się glosy wśród dworzan. Zbyszko zaś szedł ku księżnej, trzymając przy piersiach Danusię, która objąwszy go jedną ręką za szyję, drugą podnosiła w górę luteńkę z obawy, by się nie zgniotła. Twarz miała śmiejącą się i uradowaną, choć trochę przestraszoną. Tymczasem młoǳieńczyk, doszedłszy do księżnej, postawił przed nią Danusię, sam zaś klęknął i podniósłszy głowę rzekł z ǳiwną w jego wieku śmiałością: — Niechże bęǳie wedle waszych słów, miłościwa pani! Pora tej wǳięcznej panience mieć swego rycerza, a pora i mnie mieć swoją panią, której urodę i cnoty będę wyznawał, za czym z waszym pozwoleństwem tej oto właśnie chcę ślubować i do śmierci wiernym jej w każdej przygoǳie ostać. Na twarzy księżnej przemknęło zǳiwienie, ale nie z powodu słów Zbyszkowych, tylko dlatego, że wszystko stało się tak nagle. Obyczaj rycerskiego ślubowania nie był wprawǳie polski, jednakże Mazowsze, leżąc na rubieży¹⁵⁵ niemieckiej i widując często rycerzy z dalekich nawet krajów, znało go lepiej nawet niż inne ǳielnice i naśladowało dość często. Księżna słyszała też o nim dawniej, jeszcze na dworze swego wielkiego ojca, gǳie wszystkie obyczaje zachodnie były uważane za prawo i wzór dla szlachetniejszych wojowników — z tych przeto powodów nie znalazła w chęci Zbyszka nic takiego, co by obrazić mogło ją lub Danusię. Owszem, uradowała się, że miła sercu dwórka poczyna zwracać ku sobie rycerskie serca i oczy. Więc z rozbawioną twarzą zwróciła się do ǳiewczyny: — Danuśka, Danuśka! chcesz-li mieć swego rycerza? ¹⁴⁹��a (daw.) — wielu. ¹⁵⁰��rzy� (daw.) — zabił. ¹⁵¹�a�ra�y — napęczniały. ¹⁵²�� ż� � �� c� ��a� — w 1393 r.; Sienkiewicz prawdopodobnie przesaǳa na temat czasu trwania niewoli. ¹⁵³�r�czy� — przywiązać. ¹⁵⁴�a��ar�a — ǳiś popr.: halabarda. ¹⁵⁵r��ż — granica, pogranicze. �� Krzyżacy� �� r��zy 13 Miłość Obyczaje
Page 2 and 3: HENRYK SIENKIEWICZ Krzyżacy¹ Ta l
Page 4 and 5: — Pewnie, że w Krakowie ostanę,
Page 6 and 7: — Nuże, powiadajcie! Sławiliśc
Page 8 and 9: — Był ci on pustelnikiem — odp
Page 10 and 11: — I mazowieckich panien siła¹¹
Page 14 and 15: A przetowłosa¹⁵⁶ Danusia pods
Page 16 and 17: A zakonnicy nie okazali też zǳiwi
Page 18 and 19: — Ej, dębowe to jakieś chłopy!
Page 20 and 21: Na to uśmiechnął się z kolei Ma
Page 22 and 23: wielkim ołtarzu łatwo było o dar
Page 24 and 25: Maćko temu się nie sprzeciwi, a P
Page 26 and 27: Księżna wyciągnęła drżące ze
Page 28 and 29: — Na psa urok! — odrzekła Ofka
Page 30 and 31: szlachcic znakomitego rodu i pan mo
Page 32 and 33: Powałę z twarzą tak dumną jak n
Page 34 and 35: Słysząc to, wszyscy wpadli w wiel
Page 36 and 37: Powała zaś spytał tymczasem Mać
Page 38 and 39: żową³⁵⁷. Sam Witold, chocia
Page 40 and 41: z innymi do kościoła, nieco zanie
Page 42 and 43: granicą lekarzem, nie zapowiadał
Page 44 and 45: świeccy dygnitarze i rycerze. Ksi
Page 46 and 47: — Mięǳy prawǳiwymi chrześcĳa
Page 48 and 49: Zbyszkowi przemknęło przez myśl,
Page 50 and 51: ślubować, ile ma roków⁴⁸¹.
Page 52 and 53: Usłyszawszy to Zbyszko, chociaż s
Page 54 and 55: — A co tam na dworze? — Pogoda
Page 56 and 57: ��
Page 58 and 59: Wtem o goǳinie trzynastej z połud
Page 60 and 61: Danusia, ani Powała z Taczewa, kt
Page 62 and 63:
— A księżna Anna jeszcze też j
Page 64 and 65:
po to, by miał wolę pojechać sob
Page 66 and 67:
które chcąc okazać swoje współ
Page 68 and 69:
a słyszeli o jego mocy i Niemcy, z
Page 70 and 71:
zyść przyniosła im owa walka na
Page 72 and 73:
I skoczywszy ku nim, począł ich o
Page 74 and 75:
twie utracił⁶⁷⁶, że się po
Page 76 and 77:
— Chytry jest, bo innych łupi, a
Page 78 and 79:
I wyszedł. ��
Page 80 and 81:
I na myśl o tym zdejmował go żal
Page 82 and 83:
Jedna bieda z drugą biedą Na rozs
Page 84 and 85:
— Albo to Edyga głupi. Wieǳiał
Page 86 and 87:
nią zdajcie i niech was głowa o n
Page 88 and 89:
— Do domu okrutny szmat drogi…
Page 90 and 91:
W przednich izbach były też w pob
Page 92 and 93:
od Jagienki bił po prostu blask zd
Page 94 and 95:
— Jak nie bęǳiesz mógł, to si
Page 96 and 97:
— A Cztan? Jagienka poczęła si
Page 98 and 99:
nadejść, a następnie o Danusi, k
Page 100 and 101:
tak wielką wǳięczność dla niej
Page 102 and 103:
— To ja wam powiem — rzekł Zby
Page 104 and 105:
— Naszej krzywdy przecie byście
Page 106 and 107:
— O wa! — odpowieǳiał Zbyszko
Page 108 and 109:
— Jak mi Bóg miły, takem już s
Page 110 and 111:
Tak to oni ze sobą rozmawiali, gdy
Page 112 and 113:
— Nie szpylmany my już ni goliar
Page 114 and 115:
począł rozmawiać ze Zbyszkiem, k
Page 116 and 117:
Po chwili Cztan spytał: — Co rob
Page 118 and 119:
tak być może i że gdy zdarza si
Page 120 and 121:
Na to przedłużyła się Maćkowi
Page 122 and 123:
— Nie byłoby tego, gdybym był s
Page 124 and 125:
I pomiarkowawszy, co w prędkości
Page 126 and 127:
Aż wreszcie przestraszył się owy
Page 128 and 129:
Czech uśmiechnął się jak roztro
Page 130 and 131:
przyszłe, ale nie myślcie, panie,
Page 132 and 133:
Aż dopiero po powrocie do gospody
Page 134 and 135:
— Nie szczeka moja cnota, jako tw
Page 136 and 137:
kuszę naciągał. Przestał nawet
Page 138 and 139:
czasie nożem żgnąć¹²⁷⁴, k
Page 140 and 141:
— Bo też to jest obcy obyczaj, a
Page 142 and 143:
przechoǳiły w olbrzymią puszczę
Page 144 and 145:
— Jakbyście wieǳieli — odrzek
Page 146 and 147:
Wówczas spojrzała po luǳiach i s
Page 148 and 149:
I znowu umilkł ze szczęścia i ze
Page 150 and 151:
De Lorche, lubo¹³⁴⁸ wezwany p
Page 152 and 153:
drzew mężny pan de Lorche i pochy
Page 154 and 155:
Pana de Lorche opanowała też pod
Page 156 and 157:
— A śmierć Majnegera musi być
Page 158 and 159:
A Hugo de Danveld przyskoczył niem
Page 160 and 161:
Po czym przymrużył oczy, jakby ch
Page 162 and 163:
wielkim męstwem i podejmowany wsz
Page 164 and 165:
— Słuchajcie: bęǳie powód do
Page 166 and 167:
— Jużci prawda — rzekł ksią
Page 168 and 169:
— Tak myślę, że powinności ry
Page 170 and 171:
z własnymi ǳiećmi. Przyszło jej
Page 172 and 173:
A Danuśka podniosła się od kolan
Page 174 and 175:
ǳiewczyna też do spowieǳi w barw
Page 176 and 177:
— Miły Jezu! ma-li tak być po
Page 178 and 179:
przywǳiania pancerza i hełmu, a w
Page 180 and 181:
że Maćko nie bęǳie długo krzyw
Page 182 and 183:
zostali w mieście, owi zaś jechal
Page 184 and 185:
— Nie wiecie, czyj zaś? — Luǳ
Page 186 and 187:
w konie najlepsze, kazał im jecha
Page 188 and 189:
I poszli do Juranda. W izbie gorąc
Page 190 and 191:
jednocześnie nie tracił naǳiei,
Page 192 and 193:
A Jurand począł powtarzać jakim
Page 194 and 195:
��
Page 196 and 197:
— Bo gdyby mieli przyczynę do po
Page 198 and 199:
o Danusi, że nie umiał na nic inn
Page 200 and 201:
— Prawda jest — rzekł Jurand
Page 202 and 203:
Po czym oboje skłonili się Jurand
Page 204 and 205:
To rzekłszy, chłop począł „za
Page 206 and 207:
I naǳieja ogarniała go coraz pot
Page 208 and 209:
zmierziło¹⁷³⁴ mu się czeka
Page 210:
Rankiem gruby, brodaty knecht niemi
show all

PDF - Wolne Lektury

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?