Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
— Ledwie że ją pamiętam. Nie większa była, kiedym wyjeżdżał, jak toporzysko⁷⁴¹.<br />
Pod koniem mogła przejść głową o brzuch nie zawadziwszy. Ba! dawno to już i musiała<br />
wyrosnąć.<br />
— Na świętą Agnieszkę skończyła piętnaście lat; alem jej też już blisko rok nie widział.<br />
— A cóż się z wami działo? Skąd wracacie?<br />
— Z wojny. Albo to mi niewola majęcy Jagienkę w domu siedzieć?<br />
Maćko, chociaż chory, na wzmiankę o wojnie nadstawił ciekawie uszu i zapytał:<br />
-– Byliście może z kniaziem Witoldem⁷⁴² pod Worsklą⁷⁴³?<br />
— A byłem — odrzekł wesoło Zych ze Zgorzelic. — No, Pan Bóg mu nie poszczęścił:<br />
ponieśliśmy klęskę od Edygi⁷⁴⁴ okrutną. Naprzód konie nam wystrzelali. Tatar ci nie<br />
uderzy wręcz jako rycerz chrześcijański, jeno z łuków z daleka szyje. Ty na niego obces⁷⁴⁵,<br />
to ci się umknie i znów szyje. Róbże z nim, co chcesz! Bo widzicie, w naszym wojsku<br />
chełpili się rycerze bez pomiarkowania i gadali tak: „Kopij nawet nie będziemy pochylać<br />
ni mieczów dobywać, jeno na kopytach to robactwo rozniesiem”. Tak to oni się chwalili,<br />
aż tu jak wzięły groty warczeć, to aż się ciemno uczyniło — i po bitwie, co? Ledwie<br />
jeden na dziesięciu żyw ostał. Dacie wiarę? Więcej niż połowa wojska, siedemdziesięciu<br />
kniaziów litewskich i ruskich zostało na polu, a co bojarzynów⁷⁴⁶ i różnych tam dworzan,<br />
czyli jako oni zowią: otroków⁷⁴⁷, tego byście i bez dwie niedziele nie policzyli.<br />
— Słyszałem — przerwał Maćko. — I naszych posiłkowych rycerzy też siła ⁷⁴⁸legło.<br />
— Ba, nawet i dziewięciu Krzyżaków, gdyż i ci musieli Witoldowej potędze służyć.<br />
A naszych także kupa, że to, jako wiecie, gdzie inny się obejrzy za siebie, tam nasz się<br />
nie obejrzy. Dufał najbardziej wielki kniaź naszym rycerzom i nie chciał mieć innej straży<br />
w bitwie koło siebie, jeno samych Polaków. Hi! hi! Mostem się też koło niego położyli,<br />
a jemu nic! Legł pan Spytko z Melsztyna⁷⁴⁹ i miecznik Bernat, i cześnik⁷⁵⁰ Mikołaj,<br />
i Prokop, i Przecław, i Dobrogost, i Jaśko z Lazewic, i Pilik Mazur, i Warsz z Michowa,<br />
i wojewoda Socha, i Jaśko z Dąbrowy, i Pietrko z Miłosławia, i Szczepiecki, i Oderski,<br />
i Tomko Łagoda. Kto by ich ta wszystkich zliczył! A niektórych tom widział tak nabitych Śmiech, Trup<br />
grotami, że jako jeże po śmierci wyglądali, aż śmiech brał patrzeć!<br />
Tu roześmiał się istotnie, jak gdyby opowiadał rzecz najweselszą — i nagle począł<br />
śpiewać:<br />
Oj poznałeś, co to Tatar,<br />
Kiej ci dobrze skóry natarł!<br />
— No, a potem co? — spytał Zbyszko.<br />
— Potem umknął wielki kniaź⁷⁵¹, ale zaraz ducha nabrał, jako to on zwykle. Im mocniej<br />
go przygniesz, tym ci lepiej odskoczy, jak leszczynowy kierz⁷⁵². Poskoczyliśmy tedy<br />
do Tawańskiego brodu bronić przeprawy. Przyszła też garść rycerzy nowych z Polski.<br />
No i nic! Dobrze! Na drugi dzień nadciągnął Edyga z ćmą⁷⁵³ tatarstwa, ale już nic nie<br />
wskórał. Hej, było wesele! Co on chce przez bród, to my go w pysk. Nijak nie mógł. Jeszcześmy<br />
ich nabili i nałapali niemało. Ja sam pięciu ułowiłem, których z sobą do Zgorzelic<br />
prowadzę. Obaczycie po dniu, jakie mają psie mordy.<br />
— W Krakowie powiadali, że i na Królestwo może przyjść wojna.<br />
⁷⁴¹����rzy��� — drewniany uchwyt siekiery bądź topora.<br />
⁷⁴²������ K����������cz� z�a�y ������� — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława<br />
Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.<br />
⁷⁴³����a �a� ��r���� — stoczona w połowie sierpnia 1399 między wojskami rusko–litewskimi dowodzonymi<br />
przez wlk. księcia Witolda, wspierającymi starającego się odzyskać władzę Tochtamysza a Tatarami pod wodzą<br />
Edygeja. Litwini ponieśli klęskę.<br />
⁷⁴⁴��y��� — (1352–1419) dowódca tatarski, podwładny Timura, potem chan Złotej Ordy.<br />
⁷⁴⁵��c�� — tu: dążąc do bezpośredniego starcia.<br />
⁷⁴⁶���arzy� a. ���ar — rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski.<br />
⁷⁴⁷��r�� (daw.) — chłopak.<br />
⁷⁴⁸���a (daw.) — wielu.<br />
⁷⁴⁹��y��� z ����z�y�a — (1364–1399), wojewoda krakowski, poległ w bitwie z Tatarami nad Worsklą.<br />
⁷⁵⁰cz����� (daw.) — dostojnik dworski, pierwotnie urzędnik dbający o zapas wina na dworze.<br />
⁷⁵¹������ ���a� — Witold Kiejstutowicz, zwany wielkim (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny<br />
Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.<br />
⁷⁵²���rz (daw.) — krzak.<br />
⁷⁵³��a (daw.) — mrowie, tłum.<br />
������ ����������� Krzyżacy� ��� ���r��zy 83<br />
Wojna