PDF - Wolne Lektury

More documents

Recommendations

Info

— Pewnie, że w Krakowie ostanę, bom słyszał o gonitwach i rad¹⁸ w szrankach¹⁹ siły mojej popróbuję — a i ten mój bratanek także, który choć młody jest i gołowąs, niejeden już pancerz wiǳiał na ziemi. Goście spojrzeli na młoǳieńca, który uśmiechnął się wesoło i założywszy rękoma długie włosy za uszy podniósł następnie do ust naczynie z piwem. Stary zaś rycerz dodał: — Wreszcie, choćbyśmy chcieli wracać, to nie mamy dokąd. — Jakże to? — zapytał jeden ze szlachty. — Skąd jesteście i jako was zowią²⁰? — Ja zowię się Maćko z Bogdańca, a ten tu wyrostek, syn mego roǳonego²¹, woła się Zbyszko. Herbu jesteśmy Tępa Podkowa²², a zawołania²³ Grady! — Gǳieże jest wasz Bogdaniec? — Ba! lepiej pytajcie, panie bracie, gǳie był, bo go już nie ma. Hej, jeszcze za czasów wojny Grzymalitczyków z Nałęczami²⁴ spalili nam do cna nasz Bogdaniec, tak że jeno dom stary ostał, a co było, pobrali, służebni zasie²⁵ uciekli. Została goła ziemia, bo i kmiecie²⁶, co byli w sąsieǳtwie, poszli dalej w puszczę. Odbudowaliśmy z bratem, ojcem tego oto wyrostka, ale następnego roku woda nam pobrała. Potem brat umarł, a jak umarł, ostałem sam z sierotą. Myślałem tedy: nie usieǳę! A prawili pod on czas o wojnie i o tym, że Jaśko z Oleśnicy²⁷, którego król Władysław po Mikołaju z Moskorzowa do Wilna wysłał, szuka skrzętnie w Polsce rycerzy. Znając ja więc godnego opata²⁸ i krewniaka naszego, Janka z Tulczy, zastawiłem mu ziemię, a za pieniąǳe kupiłem zbroiczkę, konie — opatrzyłem się²⁹ jako zwykle na wojenną wyprawę; chłopca, co mu było dwanaście lat, wsaǳiłem na podjezdka³⁰ i haj! do Jaśka z Oleśnicy. — Z wyrostkiem? — Nie był ci on wówczas nawet wyrostkiem, ale krzepkie to było od małego. Bywało, w dwunastym roku oprze kuszę o ziemię, przyciśnie brzuchem i tak korbą zakręci, że i żaden z Angielczyków, którycheśmy pod Wilnem wiǳieli, lepiej nie naciągnie. — Takiż był mocny? — Hełm za mną nosił, a jak mu przeszło trzynaście zim, to i pawęż³¹. — Już to wojny wam tam nie brakło. — Za przyczyną Witoldową³². Sieǳiało książę³³ u Krzyżaków i co roku wyprawy na Litwę pod Wilno czynili. Szedł z nimi różny naród: Niemcy, Francuzy, Angielczykowie do łuków najprzedniejsi³⁴, Czechy, Szwajcary i Burgundy³⁵. Lasy przesiekli, zamki po droǳe stawiali i w końcu okrutnie Litwę ogniem i mieczem pognębili, tak że cały naród, który tę ziemię zamieszkuje, chciał już ją porzucić i szukać innej, choćby na kraju świata, choćby mięǳy ǳiećmi Beliala³⁶, byle od Niemców daleko. — Słychać było i tu, że wszyscy Litwini chcieli pójść z ǳiećmi i żonami precz, aleśmy temu nie wierzyli. ¹⁸ra� (daw.) — chętnie. ¹⁹�zra�� — ogroǳenie placu, na którym odbywał się turniej, przen. sam turniej. ²⁰z�� (daw.) — ǳiś popr.: nazywają. ²¹r�� — brata. ²²��a ��a — autentyczny herb: złoty krzyż pod białą podkową na niebieskim polu. ²³za��a�� — hasło służące do zwoływania rodu, np. w czasie bitwy, umieszczane w górnej części herbu; nie występuje w heraldyce innych krajów. ²⁴��a �rzy�a�� z �a��cza�� — wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 mięǳy przedstawicielami dwóch rodów możnowładców. Konflikt wynikał z różnych koncepcji obsaǳenia tronu polskiego po wygaśnięciu linii Piastów. ²⁵za�� — ǳiś popr.: zaś. ²⁶�� — zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo. ²⁷�a� z ��cy — (zm. 1413), wielkorządca Litwy, starosta krakowski. ²⁸��a� — przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. ²⁹��a�rzy�� — ǳiś: zaopatrzyłem się. ³⁰��z�� — koń mniejszej wartości, słaby a. młody. ³¹�a��ż (daw.) — wysoka, czworokątna tarcza z drewna obitego skórą lub blachą. ³²�� K��cz� z�a�y �� — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle. ³³��a�� ż� — w dawnej polszczyźnie wyraz ”książę” miał roǳaj nĳaki. ³⁴�a��rz��zy (daw.) — najlepszy, najwyższej jakości. ³⁵��r�� — mieszkaniec Burgundii, regionu w centralnej Francji. ³⁶��c� ��a�a — przen. poganie; ��a� a. �aa� — bożek pogański wspominany w Starym Testamencie. �� Krzyżacy� �� r��zy 4 Młodość Siła
— A ja na to patrzył. Hej! Gdyby nie Mikołaj z Moskorzowa³⁷, nie Jaśko z Oleśnicy, a nie chwalący się, gdyby i nie my, nie byłoby już Wilna. — Wiemy. Zamkuście nie dali³⁸. — A nie daliśmy. Pilno tedy³⁹ zważcie, co wam powiem, bom człek służały⁴⁰ i wojny świadom. Starzy jeszcze mawiali: „zajadła Litwa” — i prawda! Dobrze się oni potykają⁴¹, ale z rycerstwem nie im się w polu mierzyć. Gdy konie Niemcom w bagnach polgną albo gdy gęsty las — to co innego. — Niemcy dobrzy rycerze! — zawołali mieszczanie. — Murem oni chłop przy chłopie w żelaznych zbrojach stają tak okryci, że ledwie psubratu oczy przez kratę widać. I ławą idą. Uderzy, bywało, Litwa i rozsypie się jako piasek, a nie rozsypie się, to ją mostem położą i roztratują. Nie sami też mięǳy nimi Niemcy, bo co jest narodów na świecie, to u Krzyżaków służy. A chrobre⁴² są! Nieraz pochyli się rycerz, kopię przed się wyciągnie i sam jeden, jeszcze przed bitwą, w całe wojsko bĳe jako jastrząb w stado. — Christ! — zawołał Gamroth — którzy też z nich najlepsi? — Jak do czego. Do kuszy najlepszy Angielczyk, któren⁴³ pancerz na wylot strzałą przeǳieje⁴⁴, a gołębia na sto kroków utrafi. Czechowie okrutnie toporami sieką. Do dwuręcznego brzeszczota⁴⁵ nie masz nad Niemca. Szwajcar rad żelaznym cepem hełmy tłucze, ale najwięksi rycerze są ci, którzy z �ancuskiej ziemi pochoǳą. Taki bęǳie ci się bił z konia i piechotą, a przy tym bęǳie ci okrutnie waleczne słowa gadał, których wszelako nie wyrozumiesz, bo to jest mowa taka, jakobyś cynowe misy potrząsał, chociaż naród jest pobożny. Przymawiali⁴⁶ nam przez Niemców, że pogan i Saracenów⁴⁷ przeciw Krzyżowi bronimy, i obowiązywali się dowieść tego rycerskim pojedynkiem. Ma się też takowy sąd boży⁴⁸ odbyć mięǳy czterema ich i czterema naszymi rycerzami, a zrok⁴⁹ naznaczon jest na dworze u Wacława, króla rzymskiego i czeskiego.⁵⁰ Tu większa jeszcze ciekawość ogarnęła ziemian i kupców, tak że aż powyciągali szyje ponad kuflami w stronę Maćka z Bogdańca, i nuż pytać: — A z naszych którzy są? Mówcie żywo! Maćko zaś podniósł naczynie do ust, napił się i odrzekł: — Ej, nie bójcie się o nich. Jest Jan z Włoszczowy, kasztelan ⁵¹dobrzyński, jest Mikołaj z Waszmuntowa, jest Jaśko ze Zdakowa i Jarosz z Czechowa: wszystko rycerze na schwal i chłopy morowe. Pójdą-li na kopie, na miecze albo na topory — nie nowina im. Będą miały oczy luǳkie na co patrzeć i uszy czego słuchać — bo, jako rzekłem, Francuzowi garǳiel nogą przyciśniesz, a on ci jeszcze rycerskie słowo prawi. Tak mi też dopomóż Bóg i Święty Krzyż, jako tamci przegadają, a nasi pobĳą. — Bęǳie sława, byle Bóg pobłogosławił — rzekł jeden ze szlachty. — I św. Stanisław! — dodał drugi. Po czym, zwróciwszy się do Maćka, jął rozpytywać dalej: ³⁷��a� z ��rz��a — dowódca obrony górnego zamku w Wilnie w r. 1390. ³⁸za��c�� a�� — gdy Krzyżacy zaatakowali Wilno w jesieni 1390, górny zamek obroniła załoga dowoǳona przez Mikołaja Moskarzewskiego; w obronie zamku dolnego dowoǳił i zginął wówczas brat Jagiełły, Korygiełło. ³⁹��y (daw.) — więc, zatem. ⁴⁰��ża�y — mający za sobą długą służbę (w domyśle: w wojsku), doświadczony. ⁴¹��y�a� �� — walczyć. ⁴²c�r��ry — ǳielny, odważny. ⁴³��r�� — ǳiś popr.: który. ⁴⁴�rz��a� (daw.) — przeszyć, przebić; por. „naǳiać”. ⁴⁵�rz��zcz�� — ostrze, tu: miecz. ⁴⁶�rzy�a��a� — czynić zarzuty a. wymówki. ⁴⁷�arac�� — Arabowie, muzułmanie, przen. poganie; w czasie opisywanym w powieści w Hiszpanii trwała rekonkwista, to jest odbĳanie ziem zajętych przez Saracenów. Tu ogólnie o poganach. ⁴⁸�� ży — w średniowieczu pojedynek sądowy, mający dowieść racji jednej ze stron i uważany za dowód. ⁴⁹zr�� (daw.) — umówione miejsce i czas spotkania. ⁵⁰�ac�a� �� r�� (1361–1419) — król niemiecki 1378–1400 i czeski 1378–1419, nazywany tu „rzymskim” przez wzgląd na tradycję Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. ⁵¹�a�z��a� — średniowieczny urzędnik, odpowieǳialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo na terenie kasztelanii, to jest jednostki administracyjnej średniego szczebla. �� Krzyżacy� �� r��zy 5 Rycerz Wojna
Page 2 and 3: HENRYK SIENKIEWICZ Krzyżacy¹ Ta l
Page 6 and 7: — Nuże, powiadajcie! Sławiliśc
Page 8 and 9: — Był ci on pustelnikiem — odp
Page 10 and 11: — I mazowieckich panien siła¹¹
Page 12 and 13: Ona zaś wzięła przed się lutni
Page 14 and 15: A przetowłosa¹⁵⁶ Danusia pods
Page 16 and 17: A zakonnicy nie okazali też zǳiwi
Page 18 and 19: — Ej, dębowe to jakieś chłopy!
Page 20 and 21: Na to uśmiechnął się z kolei Ma
Page 22 and 23: wielkim ołtarzu łatwo było o dar
Page 24 and 25: Maćko temu się nie sprzeciwi, a P
Page 26 and 27: Księżna wyciągnęła drżące ze
Page 28 and 29: — Na psa urok! — odrzekła Ofka
Page 30 and 31: szlachcic znakomitego rodu i pan mo
Page 32 and 33: Powałę z twarzą tak dumną jak n
Page 34 and 35: Słysząc to, wszyscy wpadli w wiel
Page 36 and 37: Powała zaś spytał tymczasem Mać
Page 38 and 39: żową³⁵⁷. Sam Witold, chocia
Page 40 and 41: z innymi do kościoła, nieco zanie
Page 42 and 43: granicą lekarzem, nie zapowiadał
Page 44 and 45: świeccy dygnitarze i rycerze. Ksi
Page 46 and 47: — Mięǳy prawǳiwymi chrześcĳa
Page 48 and 49: Zbyszkowi przemknęło przez myśl,
Page 50 and 51: ślubować, ile ma roków⁴⁸¹.
Page 52 and 53: Usłyszawszy to Zbyszko, chociaż s
Page 54 and 55:
— A co tam na dworze? — Pogoda
Page 56 and 57:
��
Page 58 and 59:
Wtem o goǳinie trzynastej z połud
Page 60 and 61:
Danusia, ani Powała z Taczewa, kt
Page 62 and 63:
— A księżna Anna jeszcze też j
Page 64 and 65:
po to, by miał wolę pojechać sob
Page 66 and 67:
które chcąc okazać swoje współ
Page 68 and 69:
a słyszeli o jego mocy i Niemcy, z
Page 70 and 71:
zyść przyniosła im owa walka na
Page 72 and 73:
I skoczywszy ku nim, począł ich o
Page 74 and 75:
twie utracił⁶⁷⁶, że się po
Page 76 and 77:
— Chytry jest, bo innych łupi, a
Page 78 and 79:
I wyszedł. ��
Page 80 and 81:
I na myśl o tym zdejmował go żal
Page 82 and 83:
Jedna bieda z drugą biedą Na rozs
Page 84 and 85:
— Albo to Edyga głupi. Wieǳiał
Page 86 and 87:
nią zdajcie i niech was głowa o n
Page 88 and 89:
— Do domu okrutny szmat drogi…
Page 90 and 91:
W przednich izbach były też w pob
Page 92 and 93:
od Jagienki bił po prostu blask zd
Page 94 and 95:
— Jak nie bęǳiesz mógł, to si
Page 96 and 97:
— A Cztan? Jagienka poczęła si
Page 98 and 99:
nadejść, a następnie o Danusi, k
Page 100 and 101:
tak wielką wǳięczność dla niej
Page 102 and 103:
— To ja wam powiem — rzekł Zby
Page 104 and 105:
— Naszej krzywdy przecie byście
Page 106 and 107:
— O wa! — odpowieǳiał Zbyszko
Page 108 and 109:
— Jak mi Bóg miły, takem już s
Page 110 and 111:
Tak to oni ze sobą rozmawiali, gdy
Page 112 and 113:
— Nie szpylmany my już ni goliar
Page 114 and 115:
począł rozmawiać ze Zbyszkiem, k
Page 116 and 117:
Po chwili Cztan spytał: — Co rob
Page 118 and 119:
tak być może i że gdy zdarza si
Page 120 and 121:
Na to przedłużyła się Maćkowi
Page 122 and 123:
— Nie byłoby tego, gdybym był s
Page 124 and 125:
I pomiarkowawszy, co w prędkości
Page 126 and 127:
Aż wreszcie przestraszył się owy
Page 128 and 129:
Czech uśmiechnął się jak roztro
Page 130 and 131:
przyszłe, ale nie myślcie, panie,
Page 132 and 133:
Aż dopiero po powrocie do gospody
Page 134 and 135:
— Nie szczeka moja cnota, jako tw
Page 136 and 137:
kuszę naciągał. Przestał nawet
Page 138 and 139:
czasie nożem żgnąć¹²⁷⁴, k
Page 140 and 141:
— Bo też to jest obcy obyczaj, a
Page 142 and 143:
przechoǳiły w olbrzymią puszczę
Page 144 and 145:
— Jakbyście wieǳieli — odrzek
Page 146 and 147:
Wówczas spojrzała po luǳiach i s
Page 148 and 149:
I znowu umilkł ze szczęścia i ze
Page 150 and 151:
De Lorche, lubo¹³⁴⁸ wezwany p
Page 152 and 153:
drzew mężny pan de Lorche i pochy
Page 154 and 155:
Pana de Lorche opanowała też pod
Page 156 and 157:
— A śmierć Majnegera musi być
Page 158 and 159:
A Hugo de Danveld przyskoczył niem
Page 160 and 161:
Po czym przymrużył oczy, jakby ch
Page 162 and 163:
wielkim męstwem i podejmowany wsz
Page 164 and 165:
— Słuchajcie: bęǳie powód do
Page 166 and 167:
— Jużci prawda — rzekł ksią
Page 168 and 169:
— Tak myślę, że powinności ry
Page 170 and 171:
z własnymi ǳiećmi. Przyszło jej
Page 172 and 173:
A Danuśka podniosła się od kolan
Page 174 and 175:
ǳiewczyna też do spowieǳi w barw
Page 176 and 177:
— Miły Jezu! ma-li tak być po
Page 178 and 179:
przywǳiania pancerza i hełmu, a w
Page 180 and 181:
że Maćko nie bęǳie długo krzyw
Page 182 and 183:
zostali w mieście, owi zaś jechal
Page 184 and 185:
— Nie wiecie, czyj zaś? — Luǳ
Page 186 and 187:
w konie najlepsze, kazał im jecha
Page 188 and 189:
I poszli do Juranda. W izbie gorąc
Page 190 and 191:
jednocześnie nie tracił naǳiei,
Page 192 and 193:
A Jurand począł powtarzać jakim
Page 194 and 195:
��
Page 196 and 197:
— Bo gdyby mieli przyczynę do po
Page 198 and 199:
o Danusi, że nie umiał na nic inn
Page 200 and 201:
— Prawda jest — rzekł Jurand
Page 202 and 203:
Po czym oboje skłonili się Jurand
Page 204 and 205:
To rzekłszy, chłop począł „za
Page 206 and 207:
I naǳieja ogarniała go coraz pot
Page 208 and 209:
zmierziło¹⁷³⁴ mu się czeka
Page 210:
Rankiem gruby, brodaty knecht niemi
show all

PDF - Wolne Lektury

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?