Jacek Kajtoch: Wspomnienia i polemiki - Anna Kajtochowa

ukowej. Mogę dziś wyznać, że do najszczęśliwszych zaliczam godzinyspędzone w Bibliotece Jagiellońskiej, Ossolineum, Narodowej, Czartoryskich,Wróblewskich w Wilnie, Śląskiej, nawet w tych najmniejszych,tzw. pedagogicznych i publicznych.Na początku lat dziewięćdziesiątych dostałem książkę Marty Fikpt. „Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944-1981”. Pod datą 1 IX1950 przeczytałem, że do szkół średnich wprowadzono nowy programoparty na marksizmie-leninizmie, wiążący nauczanie z aktualnym życiempolitycznym i ukazujący Związek Radziecki jako przykład i wzórdla Polaków. Natomiast pod datą 2 IX 1950 znajduje się informacjao zarządzeniu ministra oświaty, nakazującego wycofywanie z normalnegoobiegu bibliotecznego książek naruszających zadekretowaną hierarchięwartości społeczno-politycznych. Te dwie sprawy łączyły się zesobą i należy o nich mówić łącznie. Zrozumiałem wtedy, dlaczego drWincenty Spiechowicz kładł nacisk przede wszystkim na wykłady, niekorzystał z podręczników, nie sprawdzał, czy my studiujemy zaleconelektury. Obowiązywał wtedy podręcznik do historii autorstwa Jefimowa(jeśli zniekształciłem nazwisko, przepraszam, książki nie przechowałem).Tłumaczenie z rosyjskiego, wiadomości o Polsce były na marginesach,główny wywód przedstawiał historię Rosji.Znajomość historii Polski zawdzięczam wykładom profesora Spiechowicza.Z rusyfikacją za pomocą wykładu z historii Europy i Polski zetknąłemsię dopiero na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wykład dla polonistówprzez semestr czy dwa miała prof. Celina Bobińska, prawdopodobniebezpośrednio po przyjeździe z Moskwy, nie znała jeszcze dobrze naszegojęzyka. Wykład wyraźnie z punktu widzenia rosyjskiego, nie przynosiłżadnego skutku, budził sprzeciw i niechęć. Na szczęście powrócił nakatedrę prof. Kazimierz Lepszy, późniejszy rektor UJ, i wszystko potoczyłosię, jak należy. Nie pamiętam, aby na Uniwersytecie Jagiellońskimprzestrzegano jakichś zakazów. Nie rozumiem, jak absolwenci tej uczelnimogą opowiadać, że nie wiedzieli o różnych paktach Mołotow-Ribbentropi najeździe 17 września 1939 roku.Notabene: nie pojmuję nauczycieli, którzy opowiadają banialuki, żenie mogli informować o wojnie polsko-radzieckiej 1920. Jak oni w takimrazie interpretowali „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, część zatytułowaną„Nawłoć”. Gdzie według nich odznaczył się bohaterstwemCezary Baryka? A „Przedwiośnie” było po II wojnie światowej lekturąobowiązkową.Z Celiną Bobińską widziałem się ostatni raz w styczniu 1982 r.kiedy ostentacyjnie występowała z PZPR. Dziwne są losy komunistów!Mógłbym kontynuować wspomnienia ze szkoły średniej. Dobresłowo należy się dr Władysławowi Stabryle. Nie uczył u Sobieskiego,kiedy spędzałem tam czas jako niesforny podrostek. Pojawił się na krótkopóźniej, ale miałem szczęście, bo właśnie pod jego kierunkiem odbyłempraktykę pedagogiczną, on wprowadził mnie w tajniki uprawianegodo dzisiaj zawodu. Łączył nas dodatkowo szacunek do prof. Kleinera,z którym dr Stabryła współpracował przed wojną we Lwowie. Ucieszyłemsię, kiedy dwa lata temu mogłem kupić jego rozprawę doktorską pt.„Wernyhora w literaturze polskiej”.Łaciny uczył nas Mikołaj Kaszyczko. Nie tylko języka, równieżkultury greckiej i rzymskiej, to ułatwiło nam trzymanie się europejskichfundamentów w krótkim okresie dominacji socrealizmu. Profesor Kaszyczkowraz z małżonką odwiedził mnie w mieszkaniu na Barskiej. Byłjak zwykle swobodny i dowcipny, nie wiedziałem, że ostatnie lata przeżywałw biedzie. Kazia Makowska, ofiarna i życzliwa ludziom pielęgniarka,córka Bronisława Świstka, woźnego w naszym Liceum, opowiadała mi,że Profesor miał kłopoty z uzyskaniem pełnej emerytury. Naszym nauczycielomlos nie oszczędził żadnej przykrości i upokorzenia. Wychodziliz tych opresji z podniesioną głową i nie uchybili powołaniu.Z Liceum Sobieskiego wyszedłem jako człowiek ukształtowany.Miałem za sobą pierwsze doświadczenia społeczne, decyzje określająceopcje polityczne i światopoglądowe, wiedziałem, co chcę w życiu robić,czekało mnie tylko sprecyzowanie szczegółów. Nawet miałem konkretneplany matrymonialne.Zapomniałem napisać, że w 1949 roku cała nasza klasa wstąpiła doZMP. Dobrowolnie, ale po długich dyskusjach, czasami dość dramatycznych.Niektórzy koledzy poinformowali inicjatorów przystąpienia donowej organizacji, że oni także myślą o włączeniu się w życie społeczne,lecz po dokładnie przeciwnej stronie. Przekonaliśmy ich, odstąpili odswoich zamiarów, a jakiś stary rewolwer, z którym wiązali nadzieje napowodzenie akcji antyrządowej, komisyjnie wrzuciliśmy do Wisły. Na58 59