26Testy zgodności można stosować przed, albo po zakończeniu okresu, stanowiącegoprzedmiot badania. Jeżeli testy wykonywane są przed zakończeniem danego okresu, audytorustala, czy procedury mechanizmów kontroli w dalszym ciągu działają po zakończeniu okresuaudytu (za pomocą zapytań, obserwacji lub dalszego testowania). Za wyjątkiem sytuacji, wktórych audytor wewnętrzny jest przekonany o takiej konieczności, dodatkowe testyzgodności nie są wymagane.3.3.3 Cechy ustaleń audytuCechy właściwie opracowanych ustaleń audytu:• stwierdzenie stanu istniejącego (jak jest)• kryteria (jak być powinno)• skutek (co z tego wynika)• przyczyna (dlaczego tak się stało)• zalecenia (co należy zrobić)Stwierdzenie stanu istniejącego – określa rodzaj i zakres ustalenia, bądź stanuniezadowalającego. Często stanowi odpowiedź na pytanie: „Co było źle?” Zazwyczaj jasne idokładne stwierdzenie stanu, wyłania się z porównań i wyników uzyskanych przez audytoraw odniesieniu do odpowiednich kryteriów oceny.Kryteria – cecha polegająca na ugruntowaniu prawomocności danego ustalenia,poprzez identyfikację kryteriów oceny oraz uzyskaniu odpowiedzi na pytanie: „Na podstawiejakich norm zostało to osądzone?”Kryteria w audycie finansowym i zgodności:- dokładność- istotność- ciągłość- stałość metod- zgodność z obowiązującymi zasadami rachunkowości i wymogamiaktów prawnych.Kryteria w audycie efektywności i gospodarności (skuteczności):- określenie misji, działalności lub funkcji,- standardy i normy wyników oraz kosztów,- wymagania określone w zobowiązaniach prawnych, celach danegoprogramu, przyjętych zasadach, procedurach i innych poleceniachsłużbowych.Skutek – cecha określająca rzeczywisty lub potencjalny wpływ na istniejący stan,która odpowiada na pytanie: „Jaki to miało skutek?” Znaczenie danego stanu rzeczy jestzwykle oceniane przez jego skutki. W przypadku audytów operacyjnych działalności,ograniczenie efektywności i gospodarności, albo nie osiągnięcie celów danego programu(skuteczność), stanowią właściwe miary skutku. Często znajdują one wyraz w ujęciuKsięga Procedur Audytu WewnętrznegoGmina Chrzanów
27ilościowym, np. środków pieniężnych, liczby zatrudnionych osób, ilości materiałów, liczbytransakcji, bądź upływu czasu. Jeżeli rzeczywistego skutku nie da się ustalić, potencjalne lubniewymierne skutki mogą być czasami przydatne do pokazania danego stanu rzeczy.Przyczyna – cecha ta określa powody leżące u podłoża niezadowalającego stanurzeczy lub ustalania i odpowiada na pytanie: „Dlaczego tak się stało?” Jeżeli dany stanrzeczy utrzymywał się przez dłuższy czas, albo też nasilał się, należy opisać przyczynywpływające na takie cechy danego stanu faktycznego. Stanowi to warunek do określenia isformułowania znaczących zaleceń, dotyczących działań naprawczych. Przyczyna może byćcałkiem oczywista, jeżeli zalecenia audytu wskazują na konkretny i praktyczny sposóbpoprawy danego stanu rzeczy. Brak identyfikacji przyczyny w ramach danego ustalenia możem.in. oznaczać, że przyczyna nie została ustalona z powodu ograniczeń lub wady pracyaudytu, albo że została pominięta, aby uniknąć bezpośredniej konfrontacji z urzędnikamiodpowiedzialnymi za niepożądany stan.Zalecenia – to sugerowanie działań zaradczych, które dają odpowiedź na pytanie: „Conależy zrobić?. Relacja pomiędzy zaleceniami audytu a leżącą u jego podłoża przyczynądanego stanu rzeczy powinna być jasna i logiczna. W takim przypadku zalecenia będąwykonalne i właściwie ukierunkowane. Zalecenia powinny precyzyjnie określać, co trzebazrobić, zmienić lub naprawić. Zalecenia kierowane są zawsze do osoby posiadającejkompetencje do podjęcia odpowiednich działań.3.3.4 Dokumentowanie czynności audytowychAudytor wewnętrzny ma prawo do:• wglądu do wszelkich dokumentów i innych materiałów związanych zfunkcjonowaniem audytowanej jednostki, z zachowaniem przepisów o ochronieinformacji niejawnych;• może sporządzać z dokumentów niezbędne odpisy, kopie lub wyciągi, które - wprzypadku włączenia ich do akt bieżących audytu - powinny być potwierdzone przezkierowników lub pracowników komórki audytowanej,• może sporządzać zestawienia lub obliczenia,• może domagać się sporządzania zestawień lub obliczeń przez pracownikówaudytowanej jednostki, które powinny być zatwierdzone przez kierownika jednostkiaudytowanej.Dokumentowaniu podlegają wszelkie uzyskane informacje, prowadzone spotkania,rozmowy (włącznie z rozmowami telefonicznymi), narady, wywiady. Audytor wewnętrznysporządza notatkę służbową z innych czynności podjętych w toku zadania audytowego, atakże zdarzeń, które mają istotne znaczenie dla ustaleń audytu wewnętrznego. Pracownicyjednostki, w której jest przeprowadzany audyt wewnętrzny, są obowiązani, na żądanieaudytora wewnętrznego, udzielać informacji i ustnych wyjaśnień. Udzielone informacje izłożone ustne wyjaśnienia powinny być utrwalone na piśmie oraz podpisane przez osobę,która je złożyła i przez audytora wewnętrznego albo przez samego audytora wewnętrznego.Pracownicy jednostki, w której jest przeprowadzany audyt wewnętrzny, mają prawo z własnejinicjatywy złożyć oświadczenia dotyczące przedmiotu audytu. Audytor wewnętrzny nie możeodmówić włączenia tych oświadczeń do bieżących akt audytu wewnętrznego. WzórKsięga Procedur Audytu WewnętrznegoGmina Chrzanów