Medical and Biological Sciences XXII/1 - Collegium Medicum ...

18Grażyna Dymek i in.ny, lamininy i proteoglikanów, degradując tym samymelementy zrębu łącznotkankowego płuc palacza aktywnegolub biernego [14]. Uszkadza także nabłonekwyściełający drogi oddechowe, co zaburza funkcjęaparatu rzęskowego, przyczyniając się do przerostugruczołów śluzowych, nadprodukcji śluzu i wzmożonejpodatności na zakażenia bakteryjne [22].Ryc. 3. Unieczynnienie metioniny 358 w cząsteczce α 1 -antytrypsyny [11]Fig. 3. Inactivation of methionine 358 in α 1 -antitrypsin [11]Szczególnie groźne jest palenie papierosów przezosoby z wrodzonym niedoborem α 1 -antytrypsyny [13].Stwierdzono, że nawet u osób z prawidłowym stężeniemenzymu makrofagi i wydzielane przez nie mediatorydoprowadzają do powstania rozedmy płuc wskutekuszkodzenia cząsteczki α 1 -antytrypsyny [24]. Takasytuacja występuje w przypadku niedoboruα 1 -antytrypsyny – tu elastaza neutrofilów nie jest hamowana[24, 26]. Dlatego wrodzony niedobórα 1 -antytrypsyny przyspiesza niszczenie włókien kolagenowychi elastycznych przez elastazę, uwalnianąz gromadzących się w nadmiarze w płucach granulocytówobojętnochłonnych pod wpływem dymu tytoniowego[9]. Palacze z fenotypem SZ i ZZ, którzy rodząsię z niskim poziomem α 1 -antytrypsyny są bardziej niżosoby z fenotypem MM narażeni na rozwój przewlekłejobturacyjnej choroby płuc (POCHP, chronic obturativepulmonary disease, COPD) [1, 27]. Całkowitezaprzestanie palenia, unikanie ekspozycji na paleniebierne, niekorzystnych wpływów środowiska orazinfekcji płuc mają istotny wpływ na opóźnienie rozwojuchoroby [9].WARTOŚĆ DIAGNOSTYCZNA OZNACZANIAα 1 -ANTYTRYPSYNYŚwiatowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization,WHO) zaleca oznaczanie aktywnościα 1 -antytrypsyny u każdego noworodka, w celu scriningowejdiagnostyki wrodzonego niedoboru tego białka[28]. Według WHO, w badaniach przesiewowym powinnibrać udział również pacjenci z POCHP orazmłodzież i dorośli z astmą [28]. W przebiegu astmyobserwujemy wyraźne zmniejszenie stężania antytrypsyny,a jednocześnie znaczny wzrost stężenia elastazy[29]. Wraz ze wzrostem poziomu elastazy obserwujemyspadek poziomu antytrypsyny [29]. Wedługniektórych badaczy elastaza jest lepszym laboratoryjnymwykładnikiem stanu zapalnego niż antytrypsyna[29]. Wzrost ekspresji elastazy stwierdzono w wielustanach patologicznych, takich jak: ostre zakażenia(sepsa), uszkodzenia wielonarządowe, periodontopatia,stany pooperacyjne, choroby układu nerwowego, zapaleniejelit i trzustki oraz w cukrzycy typu 2 [14]. Mimoczęstego występowanie wrodzonego niedoboruα 1 -antytrypsyny w Szwecji zrezygnowano z badańprzesiewowych w kierunku wykrywania tego zaburzenia.Podobna sytuacja miała miejsce w Stanach Zjednoczonych,gdzie badanie w kierunku diagnostykiniedoboru tego białka nie znalazło się na liście badańzalecanych do przesiewu populacyjnego. ZaleceniaWHO nie obejmują innych schorzeń uwarunkowanychniedoborem α 1 -antytrypsyny, dlatego w 2003 rokuopublikowano wspólne stanowisko American ThoracicSociety (ATS) i European Respiratory Society (ERS)dotyczące zasad rozpoznawania niedoboruα 1 -antytrypsyny [2, 7] Według standardów ATS i ERSniedobór α 1 -antytrypsyny należy podejrzewać w następującychprzypadkach:• rozwoju rozedmy przed 45 rokiem życia lub bezwyraźnych czynników ryzyka,• rozedmy z przewagą zmian w dolnych częściachpłuc,• patologii wątroby o niejasnej etiologii,• chorób przebiegających z obrazem martwiczegozapalenia tkanki podskórnej lub pierwotnych zapaleńnaczyń z obecnością przeciwciał c-ANCA,• rozedmy, rozstrzeni oskrzeli, chorób wątroby lubzapalenia tkanki podskórnej w wywiadzie rodzinnym,• rozstrzeni oskrzeli o niejasnej etiologii,• nieprawidłowości w proteinogramie w postaciobniżenia frakcji α 1 -globulin osocza [2].Badanie mające na celu wykrycie niedoboru α 1 -antytrypsyny może być korzystne w przypadku pacjentówz przewlekłym uszkodzeniem wątroby, u którychnie stwierdza się żadnych innych przyczyn choroby,chociaż rola niedoboru α 1 -antytrypsyny w chorobachwątroby u dorosłych nie jest jasno zdefiniowana [30].