Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
İNSANLAŞAN MAKİNALAR - YAPAY ZEKÂ<br />
sebeple makinelerin, insanların karar<br />
mekanizmalarında yaşadıkları süreçleri<br />
taklit edebilmeleri mümkün değil. Aynı<br />
kararları alsalar bile, bu kararlar aynı<br />
temele dayanarak alınmıyor olacak. O<br />
halde, farklı zekâları birbirinden ayıran<br />
sınırlar nelerdir ve toplum olarak bir makinenin<br />
aldığı kararı takip etmek ne derece<br />
etiktir?<br />
Bu konular belki kulağa bilim kurgu<br />
sohbeti gibi geliyor olabilir. Ancak<br />
uzunca bir süredir, zaten hiçbir zaman<br />
gerçekleşmeyeceğini iddia ederek “Bilgisayarlar<br />
topluma hükmetmeye başlarsa<br />
ne olur?” sorusunu gözardı ettik,<br />
ancak alametler gösteriyor ki artık bu<br />
soruyu sormanın vakti geldi. Eğer ki<br />
Bankada, devlet dairesinde,<br />
hastanede, alışverişte kaç kez<br />
“Bilgisayar çöktüğü için size<br />
yardımcı olamıyorum” sözünü<br />
işittiniz? O halde, kontrol kimde?<br />
Toplum çoktan makinelere teslim<br />
olmadı mı?<br />
bir gün bir bilgisayar veritabanı hatalı<br />
olarak kredi güvenilirliliğinizin kötü bir<br />
sicilden dolayı düşük olduğunu, sabıka<br />
kaydınız bulunduğunu veya hesabınızdaki<br />
tüm parayı çektiğinizi iddia ederse,<br />
size mi yoksa bilgisayardaki verilere<br />
mi inanılacak? Eğer navigasyon sistemi<br />
uçağınızı sis yüzünden yanlış olarak<br />
tanımlanmış bir piste, örneğin pistin<br />
sonundaki çimenlik araziye indirmeye<br />
çalışırsa ne olacak? Eğer ki hastanedeki<br />
bilgisayar programı veya donanımı<br />
topladığı verilerde bir hataya sebebiyet<br />
veriyorsa ve kanser olduğunuz izlenimi<br />
oluşturuyorsa, bu teşhisi koyan doktorun<br />
suçu mudur? Bankada, devlet dairesinde,<br />
hastanede, alışverişte kaç kez<br />
“Bilgisayar çöktüğü için size yardımcı<br />
olamıyorum” sözünü işittiniz? O halde,<br />
kontrol kimde? Toplum çoktan makinelere<br />
teslim olmadı mı?<br />
Aslında yazıyı üst paragraftaki kasvetli<br />
ve iç karartıcı son cümle ile bitirebilirdim.<br />
Ancak ben karamsar bir gelecek<br />
kurgulayan insanlardan değilim. Teknolojiler,<br />
gelişimleri süresince sorunlar<br />
Yapay Zekâ’nın İlk Örnekleri<br />
Oyunlar ile bilgisayarlarımıza, akıllı makineler ile gündelik<br />
yaşamımıza girdi; yetmedi, robotlar ile geleceğimizin dünyasını<br />
şekillendiriyor… Yapay zekânın ilk örnekleri için zamanda yüz değil,<br />
bin değil, binlerce yıl geri gidiyoruz…<br />
İnsan zekâsını henüz tamamen açıklığa<br />
kavuşturamamış insan ırkı olarak,<br />
yapay zekâyı tanımlamaya çalışmak ne<br />
kadar doğru bilemiyorum, çünkü teorik<br />
olarak yapay zekânın işleyişi makinelerin<br />
insan zekâsını simüle edebilmeleri<br />
prensibi üzerine kurulu. Ancak<br />
çok kaba bir söyleyişle “yapay<br />
zekâ”, insanlar tarafından<br />
programlandıkları<br />
çerçevenin ötesinde<br />
düşünme ve yaratma<br />
yetisine sahip olan<br />
makineleri betimlemek<br />
için kullandığımız<br />
tabir (en azından<br />
şimdilik böyle). Daha<br />
Şekil 1: M.Ö. 280-270'den<br />
kalma elinde taş tutan kanatlı<br />
bir TALOS'u resmeden sikke.<br />
(Cabinet des Médailles, Paris)<br />
runsalını burada kesip, zaman içinde<br />
insan ve yapay zekâyı karşı karşıya getiren<br />
mihenk taşlarına kısaca göz atalım.<br />
Yapay zekânın ilk örnekleri için zamanda<br />
yüz değil, bin değil, binlerce yıl<br />
geri gidiyoruz. Yunan mitolojisinde teknoloji<br />
ve artizan tanrısı Hephaestus<br />
ile mimar Pygmalion akıllı<br />
robot olan Talosu yaratırlar.<br />
Efsaneye gore bronzdan<br />
dev bir adam şekliyle<br />
vücut bulan Talos (Şekil<br />
1), Europa isimli bir<br />
kadını korumak için<br />
Girit adasının çevresini<br />
her gün 3 kez<br />
dolaşıyordu. (Bekçilik<br />
işlerini üstlenen robotların<br />
atası olarak görebiliriz.)<br />
Wolfgang von Kempelen<br />
tasarladığı satranç<br />
oynayan robotu “Mekanik<br />
Türk” ile 1769 yılında Avrupa<br />
turuna çıkar (Şekil 2).<br />
Vezir kıyafetli bir robotun<br />
o zaman için sadece satranç taşlarını<br />
hareket ettirecek mekanik hareketleri<br />
yapabiliyor olmasının inanılmazlığını bir<br />
kenara koysak bile, karşısına çıkan her<br />
rakibi bir bir yenmesi de muhteşem bir<br />
yapay zekâya sahip olduğuna dalalet-<br />
Şekil 2: Gerçek Mekanik Türk 1854 yılında yanarak<br />
kül olmuş olsa da, John Gaughan 120,000 dolar<br />
harcayarak bu otomatın bir benzerini yaratmayı<br />
başarmıştır.<br />
detaylı tanımlamalar<br />
illa ki içinde eksiklik<br />
veya çelişki barındırıyor.<br />
Üstelik, yapay zekâ kavramı,<br />
insan algısının, bilimsel<br />
buluşların ve teknolojik<br />
gelişmelerin ışığında da<br />
zaman içinde değişimlere<br />
uğramış durumda. Örneğin<br />
20. yüzyılda, bugün her yerde rastladığımız<br />
kahve veya kola makinaları<br />
yapay zekâya sahip robotlar olarak görülüyor<br />
olmuş olsa da, 21. yüzyılda artık<br />
bu aletleri sadece birer “otomat” olarak<br />
tanımlıyoruz. Yapay zekânın tanımı soti.<br />
İçinde dönen çarklar, manivelalar ve<br />
mekanik aksamları ile herkese kendini<br />
hayran bırakan bir robot tasarlamıştı.<br />
Napoleon Bonaparte ve Benjamin<br />
Franklin gibi devlet adamlarının da yenildiği<br />
bu robotun foyası yaklaşık 50 yıl<br />
sonra ortaya çıktı. İçinde son derece<br />
yetenekli satranç oyuncularının oturuyor<br />
olması ve bu kişinin bir mekanizma<br />
yardımıyla robotun kolunu oynatıyor olması<br />
insanlık tarihinin en büyük hilelerinden<br />
biri olarak anılır. Ancak, burada<br />
vurgulanması gereken nokta, insanların<br />
belki de tarihte ilk kez insan ve hayvan<br />
dışı bir zekâ gösterisinin, büyüyle veya<br />
mucizeyle değil de, bir (mekanik) düzeneğin<br />
kendine has zekâsı (yapay zekâ)<br />
ile açıklanmasına inanmaya meyil göstermiş<br />
olmaları.<br />
16 itü vakfı dergisi
Change language