Portret Magazine No 33

ПРИЈАТЕЛСТВОТО
НИЗ ДЕТСТВОТО И
АДОЛЕСЦЕНЦИЈАТА
Врсниците се еден од примарните агенси на социјализација, особено во
текот на адолесценцијата. Односите со врсниците бргу се развиваат од
прилично едноставни, до мошне сложени. Сепак, влијанието на врсниците не
е идентично во сите развојни периоди. Развојот на пријателството кај децата
и адолесцентите минува низ неколку фази. Така, во текот на предучилишна возраст
односите со врсниците добиваат на значење. Децата на возраст од 3 до 4 години
сакаат да играат со други деца, особено игри на улоги и заедничко конструирање.
Се јавуваат првите знаци на пријателство кое се заснова врз близина и заеднички
интерес, но тоа не е долготрајно. Всушност, во периодот помеѓу 3-тата и 7-мата година
не постои пријателство во вистинска смисла на зборот, туку моментален соиграч.
Овде, пријателствата најчесто се помеѓу деца од ист пол, што е уште понагласено
во училишниот период. Понатаму, меѓу 4-тата и 9-тата година пријател е оној што му
помага на детето и прави според неговите/нејзините желби и барања. Меѓу 6-тата и 12-
тата година веќе почнува да се јавува т.н. реципрочна соработка помеѓу пријателите.
Подоцна, во периодот помеѓу 9-тата и 15-тата година се усложнува квалитетот на
пријателството, со тоа што претставува интимна и заемно споделена врска во која
има поддршка, споделување тајни и слично. Уште една изразена карактеристика
на пријателството во овој период е неговата посесивност, како и ексклузивност.
Највисокиот стадиум во развојот на пријателството се јавува по 12-тата година и
се одликува со квалитет на автономна меѓузависност, што подразбира пријателите
заемно да си помагаат, да се поддржуваат, но да не бидат посесивни.
Пишува: Проф. д-р Ана Фрицханд
Во средното детство времето поминато со врсниците е најдолго и овде на детето
му станува значајно да има блиски пријатели. Секоја група на деца има своја
култура која се пренесува од повозрасните деца. Активностите во врсничките групи
овозможуваат развој на нови сознајни и општествени вештини. Во таа смисла, преку
врсниците се испитуваат нови поведенија и нивното прифаќање или неприфаќање
од возрасните. Во меѓусебните релации децата вежбаат преговарање, учат да
соработуваат, разменуваат информации и вештини. Се поставуваат правила и
граници и се согледуваат последиците кога тие не се почитуваат. Меѓу врсниците
во овој период постои изразена интеракција во текот на која се создаваат дијадни
врски. Врсниците соработуваат за да направат нешто, тие се извор на знаења
и информации, се поддржуваат и си помагаат. Врсничките односи се мошне
динамични, а во нив има позитивна или негативна размена на емоции. Во средното
детство постои свест за групните норми, кои најчесто се поврзуваат со стилот на
облекување и другото видливо поведение. Децата се свесни за местото што го
имаат во врсничката група и се подготвени да се конформираат на групните норми.
Притоа, конформираноста со врсниците се зголемува на возраст до околу 13–14
години, а потоа се намалува.
84