Untitled

Artur KijakGrupy spó³g³oskowe w jêzyku polskim i angielskim:analiza kontrastywna w ujêciu modelu œcis³ego CVStreszczeniePodstawowym zadaniem niniejszej pracy jest wyjaœnienie przyczyny zró¿nicowania grupspó³g³oskowych w jêzyku angielskim i polskim. Ró¿nica ta sprowadza siê do liczby segmentówi kolejnoœci ich wystêpowania, jest ona szczególnie widoczna w nag³osowychzbitkach spó³g³oskowych wystêpuj¹cych w pocz¹tkowej pozycji wyrazu. Ogólnie rzeczujmuj¹c, jêzyk polski, w przeciwieñstwie do jêzyka angielskiego, ma z³o¿one grupy spó³g³oskowe(nawet do czterech segmentów), w których kolejnoœæ spó³g³osek jest stosunkowodowolna — spó³g³oska w³aœciwa mo¿e poprzedzaæ spó³g³oskê oraz nastêpowaæ po spó³g³oscesonornej. Dodatkowo w pracy tej staramy siê wyjaœniæ œcis³¹ zale¿noœæ miêdzyliczb¹ segmentów pojawiaj¹cych siê w nag³osowych grupach spó³g³oskowych i ich stosunkowodowoln¹ kolejnoœci¹. Inaczej mówi¹c, próbujemy odpowiedzieæ na pytanie, dlaczegow jêzykach o wzglêdnie prostych grupach spó³g³oskowych, jak na przyk³ad w jêzykuangielskim, segmenty pojawiaj¹ siê w œciœle okreœlonej kolejnoœci — spó³g³oskaw³aœciwa zawsze poprzedza spó³g³oskê sonorn¹ (pomijaj¹c zbitki typu s + spó³g³oska),a w jêzykach o z³o¿onych grupach spó³g³oskowych kolejnoœæ wystêpowania segmentówjest stosunkowo dowolna.Kolejnym celem, jaki stawiamy sobie w tej pracy, jest udowodnienie, ¿e granicapocz¹tku wyrazu, tradycyjnie oznaczana symbolem kratki „#”, jest w rzeczywistoœci obiektemo œciœle fonologicznym charakterze — pust¹ jednostk¹ CV, tj. pust¹ pozycj¹ spó³g³oskow¹,po której nastêpuje pusta pozycja samog³oskowa. Z uwagi na fakt, ¿e obiekt ten,bêd¹c pust¹ jednostk¹ CV, musi podlegaæ tym samym prawom co inne puste pozycje,jego obecnoœæ ma bezpoœredni wp³yw na procesy fonologiczne, a tak¿e na sylabifikacjêgrup spó³g³oskowych. Œciœlej mówi¹c, w pracy tej staramy siê wykazaæ, i¿ zast¹pieniegranicy pocz¹tku wyrazu pust¹ jednostk¹ CV (Lowenstamm 1999) jest nie tyle mo¿-liwe, ile bezwzglêdnie konieczne, szczególnie w przypadku wyjaœnienia ró¿nic w budowienag³osowych grup spó³g³oskowych w ró¿nych jêzykach.Do zrealizowania wspomnianych celów pos³u¿y³a nam szczegó³owa analiza procesówfonologicznych, które swoim zasiêgiem obejmuj¹ spó³g³oski sonorne. W jêzyku polskims¹ to: zbitki spó³g³oskowe, w których pojawiaj¹ siê tzw. uwiêzione sonoranty (trappedsonorants), jak równie¿ zjawisko rozbicia wargowych spó³g³osek miêkkich na dwasegmenty, tj. na spó³g³oskê wargow¹ i pó³samog³oskê j, i ich dalszy rozwój w dialekciekurpiowskim. W jêzyku angielskim zajêliœmy siê natomiast analiz¹ spó³g³osek zg³oskotwórczych.Dodatkowo proponujemy wyjaœnienie przyczyny powstania „pozornych” zbitekspó³g³oskowych (bogus clusters) i wyjaœnienie mechanizmu synkopy samog³oskowejw jêzyku angielskim. W pracy tej udowadniamy, ¿e zjawiska pozornie niemaj¹ce ze sob¹nic wspólnego, takie jak spó³g³oski zg³oskotwórcze, „pozorne” zbitki spó³g³oskowei synkopa, maj¹ w rzeczywistoœci jedno Ÿród³o i mo¿na je opisaæ za pomoc¹ tego samegomechanizmu.Wnioski p³yn¹ce z analizy poszczególnych procesów fonologicznych oraz z dystrybucjisegmentów w nag³osowych grupach spó³g³oskowych potwierdzaj¹ koniecznoœæ wprowadzeniapustej jednostki CV do fonologicznego opisu jêzyków. Dodatkowo, analiza poszczególnychprzyk³adów z jêzyka polskiego i angielskiego dowodzi, i¿ spó³g³oski sonorneodgrywaj¹ aktywn¹, a nie, jak zwyk³o siê przyjmowaæ we wczeœniejszych analizach,biern¹ rolê w procesach fonologicznych. Dotyczy to równie¿ takich procesów, w którychspó³g³oskom sonornym przypisywano do tej pory zdecydowanie bierny charakter, np.