Plena Analiza Gramatiko - Cindy

§ 96
las por si subjekton.
La finitivo havas tri modojn laii la grado de la efektivigo de l' ago:
a) la indikativo (aii indika moda) prezentas la agon kiel fakton estintan,
estantan aii estontan.
b) la volitivo ( aii ordona moda, u-moda), prezentas la agon, kiel efikatan,
t.e. ankoraii ne faktan, sed efektivigendan laii ekstera volo, deziro,
ordono, trudo, eblo.
c) la kondicionalo (aii fiktiva moda, us-modo), prezentas la agon kiel
nur fiktive imagitan.
Rim. I. Krom tiuj tri cefmodoj, oni povus distingi ankaii aliajn modojn, kiuj
egalrajte meritus tiun nomon; ekz-e, per kiuj oni indikas, ke la subjekto havas la
kapablon, devigitecon ali intencon plenumi la agon. Tiujn prezent-manierojn la
lingvo signas per parolturnoj, konsistantaj el u nu ella verboj povi, devi aii voli kaj
ella infinitivo de la koncerna verbo. Tiujn tri verbojn, uzatajn en tia pozicio, oni
nomas "modaj helpverboj", kaj oni efektive vidos poste, ke en tiu uzado ili prezentas
apartajn karakterojn (vd. § 116, 181 Rim. l, 202 Rim. kaj § 305 cefine).
2. la i n f i n i t i v o estas esence transira formo inter la verbo kaj la
substantivo. Al la verbo gi sirnilas per tio, ke gi povas havi la samajn
komplementojn kiel la verbo, sed gi malsirnilas per tio, ke gi ne postulas
al si propran subjekton (gia subjekto estas aii tiu de alia, finitiva verbo,
aii subkomprenata ella frazsenco), kaj ke gi posedas unu solan formon,
kiu servas do por ciuj tempoj kaj modoj (vd. § 117, l. kaj 2.). Aliflanke
gi similas al la substantivo per tio, ke gi povas plenumi la samajn sintaks-funkciojn
(subjekto, objekto, predikativo, adjekto), sed gi malsirnilas
per tio, ke gi ne povas esti akompanata de certaj determinantoj
(artikolo, adjektivo, prepozicio- krom kelkaj, vd. § 117,3 kaj 4).
Rim. 11. Kiel modalon de verbo oni povas rigardi ankaii la verb-substantivon, el
kiu oni povas pluformi adjektivon kaj adverbon. Sed car gi funkcias kiel pura
substantivo, kun ciuj ties ecoj, ni pritraktis gin inter la substantivoj (vd. adsubstantivoj,
§ 35 kaj 135-142).
3. la p a r t i c i p o estas esence transira formo inter la verbo kaj la
adjektivo. Al la verbo gi sirnilas per tio, ke gi povas havi la samajn
tempojn, kaj ke, kvankam gi havas nur unu formon por la tri modoj,
oni povus facile koncepti kaj jam sporade uzis kondicionalan participon
(per -unta, -uta) kaj oni povas rigardi la pluformajon per -enda
kiel pasivan volitivan participon; sed gi malsirnilas al gi per tio, ke gi
ne postulas al si propran subjekton. Alla adjektivo, aliflanke, gi plene
sirnilas laii ciuj vidpunktoj: oni povas el gi formi adverbon per adjekta
funkcio kaj substantivon (montrantan la personon, kiu agas), kiu
rolas kiel vera substantivo. V d. tamen § 321.
***
La originaleco de tiu ci sistemo estas, ke gi uzas la saman modon por
esprimi la efikatajn agojn, jen en cefaj, jen en suborditaj propozicioj:
132