Plena Analiza Gramatiko - Cindy

264
§ 264 - 265 - 266
Subpropozicioj instrument-indikaj
lli havas la funkcion de cefprop-a instrument-adjekto. Demonstrativoj:
per tio, dank'al tio, helpe de tio, pere de tio (tiu). lli povas esti:
l. Eksp/ikaj. Subjunkcio: ke: li multe helpis min per tio, ke li lerte asistis;
li sukcesis nur dank 'a/ tio, ke la cirkonstancoj /in favoris.
2. Rilataj. Subjunkcioj: rilatpronomoj: li defendis lin per tio, kio trafis
en /ian manon; li faris la laboron helpe de tiu, kiun mi rekomendis a/
li.
La demonstrativojn oni devas konservi. Eventuale oni povus ilin ellasi,
se la demonstrativo havas la saman prepozicion, kiun la rilativo: per tiu
- per kiu ktp.: ili faris la negocon pere de kiu ni faris la nian; li
prosperis dank 'a/ kio /ia frato: per granda diligento kaj sparemo. Sed
tia koncizeco kuntrenas ian genon por la leganto, kaj estas ne konsilinda
en la ordinara prozo; des pli konstruoj, kiel: sendu la leteron per
kiu venos por gin forporti; li defendis sin per kio trajis en /ian manon -
estas nekorektai.
Rim. Anstataii per tio ke kelkfoje oni povas uzi kiam en antaiimetitaj subpropozicioj,
se kiam anoncas ion, kio estos eksplike klarigata en posta propozicio:
kiam li diris: "ekkonu vin mem", li diris: ekkoni vian animon (per tio, ke li
diris ... ); kiam li nomis lin patro, li volis esprimi al li sian amon kaj sindonon (per
tio, ke li nomis ... ). Oni trovas ankaii el tio ke: el tio, ke mi detrancis la anguleton
de via vesto, sed mi ne mortigis vin, sciu kaj vidu, ke mi ne havas malbonon nek
krimon en m ia mano z.
Subpropozicioj konsekvenc-indikaj
265 lli esprimas la manieron de la cefprop-a ago per gia konsekvenco. Subjunkcio:
ke. Demonstrativoj en la cefprop-o: tiel, tiom, tia. .
Ekzemploj: la nokto estis tie/ mal/urna, ke ni nenion povis vitJiZ; tielli
ektimis, ke li komencis kuri; tiom li malfortigis, ke ec sian manon li ne
povis levi; tia bruo estis en la salono, ke oni tute ne povis aUdi la oratoron.
Ofte la demonstrativo staras je Ia fmo de l' cefprop-o kaj kvazaii transiras
en la subprop-on: ege li hontis pri la afero, tiel ke line kuragis ec
eliri sur la straton.
Kelkfoje oni ellasas la cefprop-an demonstrativon: la muroj estis ornamitaj
per grandaj pentrajoj, ke estis plezuro tion Cion vidiz; li kriegis, ke
li tute raukigis.
266 La moda en la konsekvenc-prop-oj povas esti:
l. I n d i k a t i v o, se la konsekvenco de la cefprop-a ago estas fakta
(vd.la suprajn ekzemplojn).
2. V 0 l i t i V o, se la cefprop-o esprimas volon, intencon, ordonon
por ago, kiu, se gi okazos, estigos la subprop-an agon aii staton: mi volas
tiel arangi la aferon, ke Ciuj estu kontentaj; vi devas vin tiel alkroci, ke
vi ne falu; portu la pakajon tiel, ke nenio elfalu; paro/u tiel, ke oni vin
komprenu.
350