Plena Analiza Gramatiko - Cindy

§ 309
Ekzemploj:
l. o-finajo: akvofalo, mangocambro, montrofingro; vivopovo, devosento,
vangobato (VER. 1.); herborica, artop/ena, vivolilca, servopreta (VER.
11.). Plufonnado de vortoj lai'i VER. l. estas:fruktodona: (fruktodono)a;
gastocambra: (gastocambro)-a; libroforma: (libroformo)-a; germoporta:
(gennoporto)-a; fruktodoni: (fruktodono)-e-i; fingromontri:
(fingromontro)-e-i; gardostari: (gardostaro)-e-i. Pluformado de vortoj
lai'i VER. 11.: vivolilci: esti vivolaca; servopreti: esti servopreta.
Rim. I. En kunmeto postulanta analizon E. (substantiva epiteto), ofte ambaii
substantivoj alprenas la akuzativan aii pluralan finajon. Tiam oni devas ciam uzi
divid-strekon: miaj esperantistoj-amikoj; la grandan verkiston-filozofon. Ce kelkaj
tre kutimaj tiaj kunmetoj tamen on i trovas tiujn finajojn nur ce la fino: membro-abonantoj.
Ce la ceteraj analizoj (R. kaj M.) oni ne konservas la pluralsignon;
tiarilataj provoj de Grabowski (virinoj-ploro; trumpetoj-sono ktp.) ne estis imitataj,
malgraii la Z-a libroj-rimeno.
2. a-finajo: gin oni metas, se la belsoneco postulas, post disfala maldekstra
flankelemento adjektiva: kurbakrura: (kurba kruro)-a; dubasenca:
(duba senco)-a; longapenta: (longa pento)-a; longa-kolil: (longa
kolo)-a.
Rim. 11. Vortoj kiel dubesenca, longekola ktp. estas maJ.gustaj, car en ili la maldekstra
flankelemento rilatas ne a! la adjektiva cefelemento (-a) sed a! la sub!r
tantiva dekstra flankelemento (senco, kolo). Car a! substantivo povas rilati nur
adjektivo, en tiuj vortoj oni devas meti a-finajon, konforme a! la strukturo:
(duba senco)-a; (longa kolo)-a. Pri la esceptaj mu/te-kunmetoj, vd. malsupre
sub punkto 3.
Konservenda estas la a-finajo inter du adjektivoj kunskribitaj, rilatantaj
ambai'i senpere al la sama substantivo kiel ties epitetoj: germana-rusa
vortaro; ruga-blilnkil-blua standardo; ira-reira bileto. Pri la akordigo
vd. § 128. Rim. IIl.
3. e-finajo: povas esti metita al adverba flankelemento: supreteni;
minute-bakitaz = (minute baki)-ita; pote-kreskigitaZ; altedevenaZ =
(alte deveni)-o-a. En ci lasta okazo pli simple analizigus altadevena =
(alta deveno )-a. La adverba flankelemento, kun konservita finajo, povas
signi la ag-adjekton: desegne-kovritaZ, larme-lacigitaj okulojZ; tamen
oni povas uzi ci-okaze la o-finajon, t.e. lasi la e-finajon latenta: desegnokovrita,
lilrmolilcigita.
Krome oni trovas konservitan e-finajon ce adverbo kunskribita per
ligostreko kun la adjektivo rilatata: ore-purpura, komune-homa, kaj ce
adverboj apudmetitaj: trafe-maltrafe.
La prepozicioj ligigas senpere: postfesta, intergenta; escepta estas
postesignojZ (Kp. posteu/o ). Pri kune- vd. § 391.
Ut finajo n, signanta almovon, regule persistas ce adverboj: antaueniri,
antauenpusi; flankeniri, flankenjetigi; hejmenreveno; ma/suprenflugo,
ma/supreniri, ma/suprenjeti ktp., sed antai'i igi kaj igi oni trovas gin nur
en suprenigi (ascendi), malsuprenigi (descendi) kaj antauenigi (avanci);
420