Plena Analiza Gramatiko - Cindy

§ 425-426
zemple: duonpatro: nova edzo de la patrino; duonpatrino: nova edzino
de la patro; duonfilo: fJlo de la nova edzino aii de la nova edzo. Duonfrato:
fJlo de la duonpatro aii duonpatrino.
ll. El la nedifinaj numeraloj ( § 84 ), unu prezentas apartecon, kiun ni
devas priparoli:
keJk, estante adjektivo same kiel mult, devas esti uzata nur kun finajo;
sed Zamenhof, en la kunmetado kun la proprediritaj numeraloj, asimilis
gin a! tiuj, kaj donis al gi multiplikan valoron, kiam gin sekvas alia
numeralo, kaj adician, kiam gin antaiias: kelkdek = kelkaj dekoj (t.e.
ekz-e inter 20 kaj 50), dum dekkelke = dek plus kelkaj (t.e. ekz-e inter
11 kaj 15). La du valoroj klare distingigas en jena Zamenhofa frazo:
Malantaii la pordo kondukanta alla salono bruis, babilis, ridis dekkelke,
eble ec kelkdek homaj vocoj. Same, en plur-elementa kunmetajo: la
gracia, tridekkelkjara virino ... (t.e. aganta inter 31 kaj 35 jarojn).
Rirn. I. Propre duonfrato signifas, ke inter la fratoj unu ella gepatroj estas komuna
(sampatraj aii sampatrinaj duonfratoj). Oni devus rezervi la vorton duonfrato por
tio ci, kaj tiujn duonfratojn, kiuj, deveninte el antaiia edzeco de ciu ella gepatroj,
havas komuna nek patron nek patrinon, oni devus nomi alie. Kaj ci tiun alian
esprimmanieron oni devus apliki ankaii por duonpatr(in)o kaj duonfil(in)o, car
ankaii ce tiuj ci ekzistas nenia laiisanga parenceoo. Proponitaj estis vic- (vd. § 429)
kaj stif-: vicpatrino, stifinfano, stifa rilato. Cis nun neniu el tiuj ci du proponoj
renkontigis en la uzado - eble car tiel teknikajn distingojn multaj naciaj lingvoj
ne ko nas kaj la familia sento ignoras.
Rim. D. S-ro Couwenberg prave rimarkigis, ke pluraj nuntempaj verkistoj emas
doni al la prefikse uzata keJk la sencon de proksimumeco, kio kuntrenas konfuzon
kun la .Z-a uzado: kelkmil signifus zamenhofe 'kelkaj miloj', sed nov-uze
'iom pli aii malpli ol mil'. Por tion eviti, estus rekomendinde esprimi ci tiun
novan sencon de proksimumeco per adverboj, ekz-e cirkarl, proksimume, aii ec
kelke (car kelka antaii abstrakta substantivo jam akiris analogan signifon en la
Z-aj ekzemploj: kun kelka hezitado aii en kelka rilato.) kaj rezervi la afiksan
uzon de keJk por la Z-aj sencoj. G.W.
Interjekcio, esprimanta indignon aii abomenon. Prefik:se uzata, gi espri- 426
mas la samon.
Dum -ac- esprimas plie senvalorecon, · maltaiigecon, fi- esprimas naiizecon
aii moralan kondamnon.
Ekzemple: fihomo (naiiza aii malmorala homo; homaco: senvalora homo);
fipopolo (kanajlaro), fidomo (misfama domo), fiparoli (maldece,
malcaste paroli); fivirino (indigniga malcastulino); fiserco (senhonta
serco ); fidrinkejo (naiiza drinkejo );fiago ( abomena, malnobla, malcasta
ago).
Rim. Malofte, kiel arkaismon, oni trovas ankorau la prefikson fi- en la senco de
-ae-; ekzemple:[iceva/o (cevalaeo);fiventro (ventraeo);[ihundo (hundaeo).
Me ms t a re: fia: malnobla, naiiza, malcasta; fiajo: malnoblajo, naiizajo,
malcastajo ;fie; fiulo; fieco.
FI
515