Plena Analiza Gramatiko - Cindy

§ 231
instruita penetru en la misterojn de la sciencoz.
Rim. V. Post e b l i g i oni trovas kelkfoje indikativon: tio ebligis, ke mi nun
ceestas. Tio estas elipsa formo anstatail: tio ebligis, ke (mi ceestu); mi nun ceestas.
Same, oni trovas kelkfoje indikativon post n e m a l h e l p i: cio ci ne mal·
helpas, ke la libro estas interesa. Nu, tiuj formoj, ec se ne nepre kondamneblaj,
§ajnas ne bonstilaj; oni uzu prefere volitivon, laula uzo de Z.: vi ne malhelpu, ke
ii resanktigu la patran domon!z
Rim. VI. Post cefpredikatoj signifantaj k o n ·s i l on, ad m on on, o r d o ·
non oni povas uzi devas en la subprop-o, anstatail u-modo: la patro admonis la
filon, ke li devas lerni pli diligente; li konsilis, ke mi devas eviti tiun vojon; Cezaro
ordonis, ke oni devas [ari ponton. Tiaj formoj estas pravigeblaj per tio, ke la
suprajn subprop-ojn oni povas rigardi nerekta parolo, kaj ordonon, konsilon, admonon
oni povas esprimi same per devas kiel per u-modo: Cezaro ordonis: "On i
faru ponton", aii: "Onidevas [ari ponton".
La diferenco inter la volaj kaj efikecaj subprop-oj montrigas evidente,
se oni provas transformi ilin en cefprop-ajn frazelementojn. Ce la volaj
(A) tio ne estas ebla, car tiel perdigas la senco de volo, ordono, efiko.
Ekzemple, en la frazo: mi diris a/ li /ian venon - nenio montras la
ordonon. Tio evidente pruvas, ke tie ci la u·modo havas propran, necesan
funkcion. Male, ce la efikecaj prop-oj (B) la subprop-o estas transformebla
en frazelementon sen sango de senco: Cezaro ordonis faron de
ponta; li ma/he/pis nian trairon. Tie ci do la u-modo havas nenian funk·
cion, gi estas pleonasma, sence superflua dependajo de la cefpredikato.
El tiu transformebleco sekvas, ke en kazo B la negativsenca cefpredikato
transportas la negacion ankaii en la subprop-on: li 111!J/helpis nian
trairon - li ma/he/pis, ke ni trairu. Tio montras la plenan dependecon
de la subprop-a predikato. Nome, dismetinte la frazon en du memstarajn
prop-ojn, oni devas meti ne: ni ne trairis, li malhelpis tion. Same:
li ne promenos, mi malpermesis tion; ni ne forveturis, la vetero malebligis
tion.
Tiuj efikecaj prop·oj do estas la sola okazo en E·o, en kiu la formo de la
subprop-o ne dependas sole de la senco, sed gin grave influas la sintakso.
* La sintakso postulas la sence superfluan u-modon, la sintakso
donas negan sencon al indika prop-o per la forta dependeco, kiun la
subprop-o havas alla cefprop-o.
3. Kompletivoj supozaj.
lli esprimas, ke la subprop-a ago estas eventuala. Ni trovas ilin nur en
* Tiu efikeca u-modo do estas konforma a! la subjunktivo de pluraj lingvoj. Ni
tamen ne uzas tian terminon, car la subjunktivo, kie gi ekzistas, estas multe pli
vaste uzata (ce verboj de kredado, post timi, esperi, en nerekta parolo ktp.), dum
la efikeca u-modo estas uzata sole kaj nure post la supreregistritaj cefpredikatoj.
Per la elimino de la termino ni volis malhelpi, ke oni vojeraru, uzantc gin pli vaste,
ol estas permesate en E-o.
308