Plena Analiza Gramatiko - Cindy

§ 342-343
terapeuto (terapeutiko), didakto (didaktiko), ktp. - Aliparte, lau la ekzemplo
de tio, ke ismo estas simple anstatauigebla per isto, oni povus anstataiiigi ankau
iko-n per isto. Por ne ricevi nerekoneblajn vortostumpojn, oni, tamen, devus tion
eviti, kiam la trunko antau ik ne estas almenau dusilaba. Do restus: etikisto,
jizikisto, optikisto, teknikisto, grafikisto, muzikisto ktp. Sed oni havus: mekan·
isto, botanisto, erigenisto, numismatisto, kosmetisto, matematisto, politisto,
romantisto ktp. - Same oni povus anstatauigi -io per isto por ricevi jenajn formojn,
evitante la pezajn iisto-kunmetojn: operacisto, arbitracillto, inkvizicisto,
kiromancisto, tragedisto, komedisto, parodisto, elegisto, strategista, historisto,
liemio-liemisto-liemismo, alliemisto, filatelisto, evangelisto.
Oni riprocis al tiu c i solvo, ke g i endangerigas la aglutinan karakteron de la lingvo ":
Tamen, oni povas kontraildiri, ke ci tie ne temas pri vera fleksio (iango), sed pri
sirnpla ellaso pravigebla ec per la principo de Neceso kaj Sufieo. Krome, botaniko
kaj botanisto kun la komuna trunko botan, aii komedisto kaj komedio kun la
komuna trunko komed, estus tute analogaj al pesimismo kaj pesimisto kun la
komuna trunko pesim. Oni povas diri, ke ne estas oportune multigi en la lingvo
tiujn trunkojn Iail Ia ekzemplo de tur-, fas-, bol§ev-, ego- ktp., al kiuj mankas
memstara senco. Sed al tiu oportuneca vidpunkto oni povas respondi per alia
oportuneca vidpunkto, per tiu de belsoneco kaj malpezeco. Kaj la Iingvo decidis
favore al la lasta vid punkto ce vorto tre ofte uzata en E-o : on i ja d iras filatelio
kaj jilatelisto. Tiu ci ekzemplo montras la supran proponon de solvo ne sensanca
ee la estonta evoluo de Ia lingvo. Ju pli ofte uzata estas vorto, (ekz-.: mekanisto),
des pli veriajna estas gia ci-maniera simpligo.
Rim. IV. Inter -anto, -ulo kaj -isto ekzistas tiu diferenco, ke -anto sig!lifas fojan,
okazan faranton, -ulo la personigon de la respektiva aga ideo, -isto profesiulon.
Ekzemple:
trompanto:kiu foje trompas;
trompulo: kies esenca karaktertrajto estas tromp(em)o;
trompisto:kiu vivas per trompo.
UJO
343 Ujo signifas: entenilo, enfermilo. Analizo: VER. l. l. Ekzemple: sa/ujo:
ujo de (por) salo. Ofte gi havas pluraligan eflkon: plumujo: ujo de
plumoj.
La ujo-kunmetoj povas havi tri diversajn sencojn, inter si iomete parencajn.
Tiuj estas:
l. La s e n c o p r o p r a: entenilo, enfermilo. Ci-sence ujo povas
ligigi
a) al substantivaj radikoj; ekzemple: plumujo, cigarujo, piprujo, salujo,
supujo, paperujo, monujo, fajrujo, abelujo, inkujo, leterujo ktp. Por esti
pli preciza, oni ofte uzas anstataii gi vortkunmetojn;ekzemple: te-skatolo,
te-kruco, paperkesto ktp.;
* Jen probable kial Zamenhof preferis proponi duan formon por Ia sufikso -ist-,
kiu farigus -st· post radiko finiganta per i: farmaci-sto (Vd. Leteroj de Z. I. pg.
316).
458