Plena Analiza Gramatiko - Cindy

§ 110
Rim. l. On i devas ne konfuzi tiujn rilatajn tempojn kun la aspektoj: ankaii tiuj
ci povas esprimi la komencigon aii plenumitecon de ago, sed konsideratan en
si mcm, sen ia ajn rilato al tempopunkto aii al alia ago. Tiun diferencon oni
komprenos laii la ekzcmploj: la tuta sekvantaro rigardadis, sed nenion pli rimarkis
ol tiuj aliajZ (daiira aspckto); li estis rigardanta en la libron, kiam mi eniris (imperfckta
preterito); lernolibron oni devas tralerniZ (fina aspekto); kiam vi estos
lerninta la libron, mi pridemandos vin (perfekta futuro); li eltrinkis la botelon
(fina aspekto); kiam li estis trinkinta la botelon, li mendis a/ian (pcrfekta prete·
rito).
Sed la funkcion de la kompleksaj tempoj ni devas pli funde analizi;
efektive gi ne konsistas nur en la signado de antaii-, sam- aii posttempeco
rilate a! alia ago: interne de ili mem oni povas distingi la rilaton
inter iliaj du elementoj: la verbo esti kaj la participo. La participoj
esprimas agon, kiu estigas staton; la verbo esti montras la tempon de
tiu stato. La tempo de la participoj montras, cu la esprimita ago estas
antaiia, samtempa aii posta rilate alla estigita stato.
Ekzemploj:
P e r f e k t o : li estis, estas, estos reveninta: ekzistis, ekzistas, ekzistos
stato estigita de la antaua ago reveni. Tiu ago do jam finigis, kiam la
stato komencigis; la stato estas la rezulto de la perfekte plenumita
ago.
I m per f e k to: li estis, estas, estos revenanta: ekzistis, ekzistas, ekzistos
stato estigita de la duma ago reveni. Tiu ago do daiiras samtempe
kun la stato; la stato estas mem la dauro de la ago.
P r e d i k t o.: li estis, estas, estos revenonta: ekzistis, ekzistas, ekzistos
stato estigita de la posta ago reveni. Tiu ago do nur sekvos la.
staton; la stato estas estigita per tio, ke la ago sekvos; la stato do estas la
antauageco, aii la intenco de ago.
La perfektaj tempoj do esprimas ne simplan antaiitempecon, sed rezulton.
La imperfektaj tempoj esprimas ago-daiiron.
La prediktaj tempoj esprimas ne simplan posttempecon, sed tiun staton,
kiun la sekvonta ago estigas antaii si.
Se la perfektaj tempoj esprimus nur simplan antaiitempecon, la du
frazoj: la domo estis konstruata kaj la domo estas konstruita estus samsignifaj.
Estus ja egale, cu la pasintecon oni esprimas per esti kaj per
participo samtempa a! tiu estis ( -ata), aii per estas kaj per participo
antaiitempa a! tiu estas (-i ta). Sed la supraj du frazoj havas tre klare
distingeblan diferencon inter si. La perfekta formo (estas -ita) signas
rezulton, gi diras, ke, en la nuntempo, la domo estas preta. La imperfekta
formo ( estis -a ta) signas agodaiiron; gi diras, ke en pasinta tempo
okazis konstruado. Tial oni diras: tiu domo estis tre longe konstruata
(car temas guste pri la dauro de la konstruado), sed:[ine la domo estas
konstruita (car on i emfazas la pretecon de la domo ).
La perfektaj tempoj do esprimas aktualan rezulton; tio ke la ago, kiu
144