Plena Analiza Gramatiko - Cindy

§ 75-76
tiom da); fine tie ci klasigas ankaii la formoj respondaj alla individuiga
formo de la tabelpronomoj (iu, tiu, kiu, ciu, neniu) kaj la a-finaja tabelserio
(ia, tia, kia, cia, nenia).
La uzado de tiuj diversaj adjektivoj por esprimi la diversajn determinokazojn
ne prezentas malfacilojn, krom pri la determino maldifina, por
kiu ne ekzistas aparta esprimilo: tialla uzado hezitas inter la u-formo
kaj la a-formo. Ni montros sube, ke laii la Z-a uzado, la a-formo estas
tiam elektinda.
Fine, laii ilia senco, oni klasas determinajn adjektivojn: posedaj, montraj,
rilataj, demandaj, kolektivaj, kvantaj, nedifmaj kaj neaj. La artikolon,
kiu proprasence estas montra determinanto, ni metas unualoke, pro
gia aparta graveco kaj ampleksa uzado.
LAARTIKOLO
La cefa rimedo por determini substantivon estas la artikolo. 76
La artikolo havas la formon la, varian nek laiikaze, nek laiigenre, nek
laiinombre; ties similo kun la adjektiva finajo estas nur parta. Akcesora
formo estas 1': teorie oni povas uzi gin cie, kie gi estas prononcebla:
por reunuigi l' homaronz. Praktike oni kutimas pli kaj pli forlasi ties
uzon en la ordinara prozo. En la artprozo kaj en poezio, oni uzas gin
preskaii nur post prepozicio vokale finiganta: ce /', pri /', pro l' - sed
precipe post de, kun kiu gi farigas iel kunmetitajo. Oni male evitas uzi
gin antaii vokale komenciganta substantivo, parte pro timo al miskomprenoj
(l' afero = la fera; l' avo = lavo), parte pro tio, ke en tia pozicio
la sono de l ne estas sufice grava por elvoki la ideon pri artikolo. En la
poezio, oni uzas la apostrofadon ankaii post vokale finigantaj subjunkcioj:
ke l' homo; se l' virino; kvazau l' viro ...
La artikolo estas determinilo, kiu servas por klarigi la frazon, precizigante,
ke la priparolato estas konata de la aiiskultanto, kaj evitigante al
li konfuzon kun alia, alispeca priparolato; alidire, gi estas speco de malforta
demonstrativo. Car tiu nocio de konateco estas io tro generala, ol
ke gi suficus por la solvado de ciuj duboj ( cetere Kp. § 85, Rim. I. 1 ),
car la distingo inter determineco kaj aluditeco, kiun V. Se tala volas
substitui al gi, restos neklara por la ordinaraj legantoj, kaj car pri kelkaj
punktoj la uzado ne estas ankoraii fiksita, ni preferas doni ci-sube detalan
analizon de la diversaj okazoj.
Rim. I. Pro tiu demonstrativa senco, de Saussure iarn uzis la artikolon anst. tiu(j),
tiu(j)n antaii rilatpronomo: oni kaptis la, kiuj prirabis la butikon. Sed tiu uzado
sarne ne enradikigis, kiel ti-kiuj proponita de Lanti.
Principe oni uzas la artikolon nur ce la substantivoj. Ni esploros aparte
ties uzadon kun la aj- kaj ad-substantivoj. Poste ni studos la okazon ce
la propraj nomoj.
A. Kun la aj-substantivoj, la artikolo havas tri difinitajn signifojn:
l. gi indikas, ke la ulo aii ajo, esprimita de la substantivo, estas konata,
95