Plena Analiza Gramatiko - Cindy

§101-102
Tia piena tabelo tamen estas farebla nur ce la t.n. rezultverboj, kiuj
estigas post si staton (vd. § 110). Ce la verboj senrezultaj, ce kiuj la
stato finigas kune kun la ago (ami, memori, havi, ktp.), kompreneble
mankas la perfektaj tempoj, car la finigo de la ago signifas la eeson de
la stato: mi estas amita = mi cesis esti amata = mi ne estas amata. Ce
tiaj verboj do la dua kolono de la tabelo estas malplena.
Rim. 11. Kiel oni vidas t ie, la participo povas esprimi jen tempon, jen rilaton, car
fakte gi rilatas ciam a! la tempo de la cefprop-a predikato. En kelkaj okazoj la
pasiva participo akceptas la neiitr-adverban finajon ·e. Vd. § 183.
Rim. IIl. Kiel ni vidis (§ 96), oni sporade renkontas pasivan kondicionalan participon:
kaptuta (kiu estus kaptata), kaj aliflanke, la oficialigita sufiksoido end
(kaptenda) estas vere pasiva volitiva participo.
Komparante la ci-supran tabelon kun tiuj de la aktivo, oni rimarkos 102
la grandan diferencon, kiu kusas inter tiuj du vocoj: ce la aktiva la uzo
de simplaj formoj estas la regulo, kaj tiu de kompleksaj formoj la
escepto; male, ce la pasivo ekzistas nur kompleksaj formoj, oni do estas
ciam devigata precizigi la temponuancon kaj ciufoje elekti inter la tri
participoj: tio kaiizas nediskuteblan genon kaj oftajn erarojn. Krome,
tiu manko de simplaj formoj igas la Esp-an pasivon peza kaj maloportuna.
El tio rezultis provoj eviti tiujn malavantagojn. Iuj, precipe la poetoj,
provis malpezigi la fundamentajn formojn. Konsiderante, ke la verbo
esti ne havas tie sian plenan signifon (Kp. § 101), ili konkludis, ke por
tiu simpla rolo de kopulo la verbaj finajoj suficas; tiel klarigas frazoj
kiel: ·
Malcjek, simplul' malrica, is plej estimata.
(Grabowski, Pan Tadeus, VI. 543}
- la sama poeto uzis tiun finajon ec anstataii esti ekster gia kopula
funkcio:
li anstatauas mastron: se mastro asfore ...
(ibid. I. 152).­
De tio naskigas nature la uzo de tiuj verbaj finajoj kunmetitaj kun la
participaj sufiksoj:
LaUdatu Jezu-Kristo!
(ibid. VI. 604)
Tia kunmetado estis tiel konforma a1 la konstruo de la lingvo, ke gi
estis plurfoje kaj plurorigine proponita. Tamen gi neniam prosperis en
la komuna lingvo, pro la malfacilo de uzado kaj komprenado, kiun kaiizas
la ekzisto de triobla participa sufikso, kaj la duobla signifo de ciu el
tiuj sufiksoj, car ili montras kune la pasivecon kaj la tempecon. Nur
unika sufikso, montranta sole la pasivecon, estus povinta enradikigi.
Tial plejparte la aiitoroj uzas alian vojon kaj anstataii la pasivo metas
ofte medialon, kvankam tiu ci, verdire, ne havas precize la saman signifon
(vd. § 104).
137