AWBZ-Kompas - GGZ Nederland

Algemeen: functiegerichte aanspraken
Tot 1 april 2003 waren de aanspraken in de AWBZ instellingsgericht omschreven. De aanspraak
was bijvoorbeeld “opneming en verblijf in een gezinsvervangend tehuis voor lichamelijk
gehandicapten”, “zorg te verlenen door een verpleeginrichting” of bijvoorbeeld “plaatsing in een
dagverblijf voor lichamelijk gehandicapten”. Welke soort zorg wel en niet tot de aanspraak
behoorde stond expliciet in het Besluit zorgaanspraken bijzondere ziektekostenverzekering (oud)
beschreven. En meer in detail was de inhoud van de aanspraak bepaald door wat de verschillende
soorten instellingen gebruikelijk waren te leveren. De verzekerde zorg bestond feitelijk uit een
vast totaalpakket, waarin weinig ruimte was om zorg op maat te leveren.
Zoals in de rubriek Historische achtergrond is beschreven, strookte zo’n dichtgetimmerd geheel
aan aanspraken niet meer met de toenemende mondigheid van de verzekerden. De modernisering
van de AWBZ had tot doel het veld de vrijheid te geven om een aanbod te maken dat paste bij de
wensen van de verzekerde.
De instellingsgerichte aanspraken zijn met ingang van 1 april 2003 vervangen door zeven
functiegerichte aanspraken:
• huishoudelijke verzorging
• persoonlijke verzorging
• verpleging
• ondersteunende begeleiding
• activerende begeleiding
• behandeling
• verblijf
Deze zeven aanspraken worden ook “functies” genoemd. Bepalend is niet wat voor soort instelling
de zorg levert, maar de inhoud en doel ervan. Elke functie heeft een globale inhoud, die vooral
wordt bepaald door wat ermee moet worden bereikt. Behandeling is bijvoorbeeld aan de orde als
de aandoening, stoornis of beperking kan worden verbeterd of verergering ervan kan worden
voorkomen of tegengegaan. Dat is heel anders bij een functie als ondersteunende begeleiding. De
beperking wordt als gegeven beschouwd, en met de ondersteuning worden de gevolgen ervan
voor deelname aan de maatschappij en de zelfredzaamheid gecompenseerd, bijvoorbeeld door
een verstandelijk gehandicapte te helpen met het organiseren van zijn dagindeling.
Het is duidelijk dat de concrete inhoud van een functie heel divers kan zijn, afhankelijk van wat
ermee wordt beoogd. Ondersteunende begeleiding van iemand met een hoge dwarslaesie met
normale verstandelijke vermogens, heeft een heel andere inhoud dan in het voorbeeld van de
verstandelijk gehandicapte. Bij de verzekerde met een dwarslaesie kan het bijvoorbeeld gaan om
begeleiding bij sociale activiteiten (aanreiken van dingen enz.). Gemeenschappelijk is het doel van
de zorg.
Afhankelijk van de aard van de aandoening, stoornis en beperkingen en de sociale omgeving van
een verzekerde is hij aangewezen op een individueel bepaalde mix van functies met per functie
een bepaalde omvang in tijd.
Die functies kunnen in verschillende combinaties, bij één of meer aanbieders worden verzilverd.
Een veelgemaakte vergelijking is het maken van verschillende gerechten met dezelfde
ingrediënten: met ei, bloem, melk of room, spek en kaas, is het zowel mogelijk spaghetti
carbonara te maken als spek- en kaaspannenkoeken. Maar ook brood met beleg en een glas melk
is mogelijk.
Het is aan de aanbieders en zorgkantoren om het door de verzekerden gewenste gerecht te
serveren. Aan de verzekerde om aan te geven wat hij wenst.
Een echt functiegerichte uitvoering van de AWBZ is alleen mogelijk als de bekostiging daarop is
toegerust. Als alleen pannenkoeken worden betaald, is spaghetti carbonara niet mogelijk. In de
extramurale zorg zijn de prestatiebeschrijvingen op grond waarvan de zorg wordt bekostigd,
gekoppeld aan de functies. Intramuraal is de bekostiging tot 1 juli 2007 nog instellingsgericht. De
zorgzwaartebekostiging die vanaf die datum wordt ingevoerd biedt wel de nodige flexibiliteit om
© CVZ 11