AWBZ-Kompas - GGZ Nederland

Gebruikelijke voorzieningen: respijtzorg
AWBZ-zorg kan ook noodzakelijk zijn om de vaste verzorger(s) van de verzekerde in staat te
stellen eigen activiteiten te ontplooien. Te denken valt aan het logeren in een instelling gedurende
een aantal weekenden per jaar of tijdens de vakantie van de vaste verzorgers. Ook komt het veel
voor dat de verzekerde enkele dagdelen per week ondersteunende begeleiding in een instelling
ontvangt, of ’s nachts in een instelling slaapt. Dit wordt vaak aangeduid als respijtzorg.
De term respijtzorg wordt vaak ten onrechte gebruikt [RZA 2007, 28]. In de volgende drie situaties
spreekt men vaak van “respijtzorg”.
1. degene die gebruikelijke zorg moet leveren is daartoe niet in staat, bijvoorbeeld wegens
(dreigende) overbelasting;
2. degene die gebruikelijke zorg moet leveren, levert andere, niet gebruikelijke zorg, en
wordt daarvoor gecompenseerd door de levering van de (gebruikelijke) zorg die hij
eigenlijk zou moeten leveren.
3. degene die mantelzorg levert stelt daaraan grenzen.
De term “respijtzorg” is verwarrend omdat hij suggereert dat respijtzorg “toestaat” dat de
informele verzorger enige tijd voor zichzelf heeft. Als er sprake is van gebruikelijke zorg is die
benadering juist, maar als het gaat om mantelzorg (niet-verplicht te leveren zorg), staat het de
mantelzorger vrij om zijn eigen grenzen te stellen aan de zorg die hij wil leveren. De verzekerde
heeft voor de overige zorg dan reguliere aanspraak op AWBZ-zorg. De zorg is niet gericht op de
mantelzorger maar op de verzekerde tijdens de periode dat de mantelzorger geen zorg wenst te
leveren.
Hieronder gaat het AWBZ-Kompas dieper in op de drie genoemde situaties.
Degene die gebruikelijke zorg moet leveren is daartoe niet in staat
De term respijtzorg is alleen op deze situatie van toepassing. De huisgenoot, partner of ouder die
feitelijk verplicht is de zorg op zich te nemen wordt daarin ontlast omdat hij daartoe niet in staat
is wegens eigen beperkingen, (dreigende) overbelasting.
Respijtzorg kan dus enkel worden ingezet indien de (dreigende) overbelasting wordt veroorzaakt
door zorg die als gebruikelijke zorg moet worden beschouwd. Als bijvoorbeeld een ouder van een
kind met een indicatie voor AWBZ-zorg deze zorg zelf met een PGB levert, is dat een eigen keuze.
De dreigende overbelasting kan dan worden voorkomen door zorg in natura te regelen of de zorg
bij derden in te kopen. [RZA 2007, 141].
Degene die gebruikelijke zorg moet leveren levert andere zorg
Als degene die gebruikelijke zorg moet leveren andere, niet gebruikelijke zorg levert aan zijn
huisgenoot, partner of kind, kan hij daarvoor gecompenseerd worden. De verzekerde krijgt dan
een indicatie voor de zorg die zijn huisgenoot, partner of ouder anders als gebruikelijke zorg had
moeten leveren. Dit is geen respijtzorg, maar uitruil van functies.
De mantelzorger stelt grenzen aan zijn zorg
Mantelzorg is onverplicht. De term respijtzorg als ontlasting van de mantelzorger suggereert ten
onrechte dat de mantelzorg een “last”, een verplichting zou hebben.
Het staat mantelzorgers vrij zelf de grenzen te stellen aan de zorg die zij willen leveren. Voor
zover een mantelzorger niet in de zorgvraag wil of kan voorzien, is er geen sprake van het
ontlasten van de mantelzorg, maar van een reguliere aanspraak op zorg van de verzekerde. Als de
mantelzorger er niet zou zijn, zou er immers ook voor dat deel van de zorg dat de mantelzorger
levert, aanspraak op de AWBZ zijn.
© CVZ 65