over publieke en private verantwoordelijkheden - Oapen

voorstudies en achtergrondenmarkt aan de privatisering van de nutsbedrijven als regionale monopolies voorafte laten gaan. Hoewel in sterk ideologisch gekleurde betogen concurrentiebevorderingwel naar voren wordt gebracht als een manier om de pathologieën van deoverheid te vervangen door de superieure krachten van de markt, is in de praktijkvan een dergelijke vervanging geen sprake (Kettl 1993: 14). Door de hernieuwdeen geïntensiveerde aandacht voor de maakbaarheid van de markt, deinzet van nieuwe en innovatieve instrumenten (bijv. veilen en franchising) enmarktconforme varianten van regulering, zijn overheid en markt feitelijk steedsmeer op elkaar aangewezen en in elkaar verstrengeld geraakt. De term privatiseringis al met al nogal misleidend als aanduiding voor een ontwikkeling waarde privatisering van publieke ondernemingen (voorzover die al aan de orde is:elektriciteitssector, watersector) veel minder wezenlijk is dan het versterkenvan de publieke invloed op private partijen (‘governmentalizing of the privatesector’) door een herontdekking van de maakbaarheid van de markt.6.5vervagende pendules6.5.1 het einde van de geschiedenis?234Als we Francis Fukuyama mogen geloven, zijn wij getuige van het einde van degeschiedenis. Naar zijn opvatting is de geschiedenis (in de Hegeliaanse zin van eencontinue confrontatie tussen ideologieën) ten einde met de universalisering vande liberale democratie als de ultieme staatsvorm. Het lijkt op dit moment welmode om het einde van van alles en nog wat te verkondigen: onze geschiedenis,onze ideologie, onze democratie, onze natiestaat, noem maar op. Het zal hetseizoen wel zijn: het einde van een eeuw en zelfs van een millennium is nabij.Toch kan hiermee niet de vraag worden afgedaan of we ook voor de infrastructuurgebondensectoren een post-historische periode tegemoet gaan, met het uitzichtop eeuwenlange eindeloze verveling. Zijn alle veranderingen die in de toekomstnog te verwachten zijn, slechts de nasleep van de privatisering, liberaliseringen deregulering die nu plaats hebben? Of moeten we deze ontwikkelingenslechts beschouwen als de zoveelste beweging van de pendule, die vroeg of laatonafwendbaar zal worden gevolgd door een beweging in omgekeerde richting?Onze positie is deze: op het eerste gezicht vertoont de geschiedenis van deinfrastructuurgebonden sectoren inderdaad de kenmerken van een penduleachtigebeweging. Bij nader inzien ligt dit echter ingewikkelder, omdat debegrippen waarmee we de nu gaande zijnde ontwikkelingen benoemen, onsmisleiden: ze suggereren een beweging die de ene kant op gaat, terwijl tegelijkook een beweging de andere kant op gaande is.6.5.2 op het eerste gezicht: een penduleachtige bewegingTot in de negentiende eeuw waren infrastructurele voorzieningen, zoals wegen,kanalen, spoorwegen, gas- en elektriciteitsleidingen, rioleringen en watersystemen,geheel en al in particuliere handen. De inmenging door de overheid was